Voor deze ene keer bezwijk ik graag voor een cliché: de a capella-formatie Storm in a Jar (storm in een glas water) beschikt werkelijk over vier gouden keeltjes.
Het gezelschap verraste ons op zondag 14 januari 2024 in galerie Marzee met een gevarieerd, welluidend programma uit het hedendaagse zangrepertoire. Hun optreden was onderdeel van de reeks modern-klassieke concerten die de stichting Moderne Muziek Nijmegen elk jaar van oktober tot april in Marzee organiseert.
Storm in a Jar bestaat uit de vier zangeressen Heleen Bongenaar (sopraan), Michaela Riener (sopraan), Elsbeth Gerritsen (mezzo) en Fanny Alofs (mezzo/alt). De titel van het concert, Inner space, weerspiegelt de ambitie van de zangeressen om zowel hun innerlijke belevingswereld aan te spreken als luisteraars mee te nemen naar hun individuele innerlijke ruimte. Het concert was aangekondigd als ‘een programma van sferische stukken met geestverruimende harmonieën’. Dat klopt, maar zonder de zweverigheid die deze omschrijving ook zou kunnen oproepen. Integendeel, we horen krachtige, zelfverzekerde composities – sommige met de hemelse associaties van kerkelijke zang uit lang vervlogen tijden. Ondanks dat de onderlinge intonatie af en toe net niet helemaal perfect was, ongetwijfeld door de opstelling ten opzichte van elkaar en de akoestische eigenschappen van de ruimte, leverden de vier geweldige zangprestaties.
Altsopraan/mezzosopraan Fanny Alofs (L) en mezzosopraan Elsbeth Gerritsen (R) – foto © Peter van Esch
Onmogelijke liefde
Het concert opent met twee delen uit de compositie Love fail (2012) van de Amerikaanse componist David Lang. Een canon, gevolgd door een meerstemmig lied. Volgens een toelichting van de componist is het stuk een meditatie over de tijdloosheid van de liefde. David Lang heeft de sage van Tristan en Isolde verweven met verhalen uit modernere bronnen. De muziek doet me denken aan madrigalen: krachtige, smartelijk klinkende lange tonen. Een aanhoudende klaagzang. Indrukwekkend. 
Sopraan Michaela Riener – foto © Peter van Esch
Liturgische inspiratie
Het stuk One of the Pharisees van de door liturgische muziek geïnspireerde Estse componist Arvo Pärt gaat over de vrouw die met haar tranen Jesus’ voeten wast (Maria Magdalena?). Het klinkt inderdaad als een lamento in een passieverhaal, inclusief Sprechgesang.
De compositie The Night is Gathering Around Me (2020) van Jan Kuijken is een melodieus stuk met af en toe wringende akkoorden, stevig geworteld in een onderliggend ostinato-achtig hardnekkig ‘tom-tom…’ steeds op dezelfde toon. Het werk is gebaseerd op de roman Wuthering Heights van de Engelse schrijfster Emily Brontë. De hoofdpersoon is alleen komen te staan en kan niet meer verder met haar leven. 
Sopraan Michaela Riener aan het kistharmonium – foto © Thomas Wijsman
Kistharmonium
Bij enkele composities schuift sopraan Michaela Riener achter een houten kastje van zo’n 100 bij 80 centimeter. Het is een kistharmonium, ook wel missionarisorgel genoemd, een instrument dat je eenvoudig kunt inklappen tot een soort reiskoffer. Deksel naar beneden over het toetsenbord vouwen. Dan het instrument laten zakken zodat het onderstel naar binnen schuift… ready to go. 
Sopranen Michaela Riener en Heleen Bongenaar – foto © Peter van Esch
Pastiches als cadeautjes
Storm in a Jar zingt ook drie door henzelf voor zang bewerkte delen uit The memory of Roses (1999/2023) van Louis Andriessen. Deze suite bestaat uit een groot aantal mini-composities van slechts enkele minuten. Fanny Alofs legt uit waarom ze deze stukken beslist wil laten horen. ‘Dat is omdat we Andriessen vooral kennen van ‘Bam! Bam! Boem! Pam!... helemaal te gek’, terwijl hij ook heel andere stukken kon schrijven, zoals deze meer ingetogen suite. Het zijn pastiches, die Andriessen als cadeautjes uitdeelde aan andere musici, zoals Reinbert de Leeuw, maar bijvoorbeeld ook aan zijn buurvrouw. Twee van de stukken zijn voor piano geschreven en worden zonder woorden gezongen. Het derde stuk is het indringend, schurend en droefgeestig klinkende gezongen gedicht Y Después van de Spaanse dichter Federico García Lorca.
Sopranen Heleen Bongenaar en Michaela Riener – foto © Peter van Esch
Zingende wijnglazen
Bij het laatste stuk, Nunc Dimittis (Laat nu heengaan, 2023) van Diederik van der Laag verschijnt een onverwacht instrument: zingende wijnglazen. Hoe toepasselijk: een zanggroep die zichzelf begeleidt door met een nat gemaakte vinger in cirkels over de rand wrijvend wijnglazen te laten meezingen. Nunc Dimittis is gebaseerd op de gelijknamige Latijnse lofzang uit de Romeinse liturgie, ontleend aan het Lucasevangelie. De componist heeft een aantal jaren in een Frans klooster doorgebracht, waar hij inspiratie opdeed voor religieus getinte muziek. Van der Laag, in de zaal aanwezig, wordt naar voren gehaald en ontvangt een warm applaus.
Componist Diederik van der Laag – foto © Peter van Esch
Over het menselijk bestaan
Het werk dat mij het meest heeft geraakt, is It sounded as if the Streets were running van Jonathan Dove, gebaseerd op het gelijknamige gedicht van Emily Dickinson. Zij gebruikt de hectiek van de grote stad als een krachtig symbool voor de turbulente golven van het menselijk bestaan. De sfeer van Dove’s werk sluit naadloos aan bij de beelden die het gedicht oproept. Jachtige ritmes tegenover lange lijnen. Intens, indringend, hectisch.
Kortom, de stichting Moderne muziek Nijmegen heeft ons opnieuw een bijzonder concert bezorgd. Het programma bevatte boeiende, toegankelijke muziek, ook voor oren die minder gepokt en gemazeld zijn in het hedendaagse repertoire. Het was weer genieten bij Marzee!
Podium Marzee, het muziekpodium dat zich exclusief toelegt op modern-klassiek, is te vinden in galerie Marzee. Daar organiseert de Stichting Moderne Muziek Nijmegen elk jaar in de periode oktober – april een reeks modern-klassieke concerten. Bekijk voor de komende concerten het programma 2023-2024. Zie ook ons interview met programmeur Rob van der Sandt.
Getagd onder
