Waarom is Jordan Peterson zo populair?

Op 4 november toonde Radboud Reflects in samenwerking met de LUX de documentaire Shut Him Down, over de opkomst van Jordan Peterson. Hoewel het tijdens het nagesprek niet lukte Petersons populariteit te duiden, gaf het wel degelijk een aanwijzing waar zijn aantrekkingskracht vandaan komt.

De Canadese hoogleraar in de psychologie Jordan Peterson kwam drie jaar geleden voor het eerst in het nieuws met een serie YouTube-videos over de Canadese wet C-16, die discriminatie op basis van genderidentiteit of -expressie strafbaar stelde. Aan de hand van begeleidende stukken van de mensenrechtencommissie van Ontario, stelde Peterson dat de wet een gevaar vormde voor de vrijheid van meningsuiting. Via de wet zou de overheid namelijk een bepaald soort taalgebruik, in dit geval het gebruik van genderneutrale voornaamwoorden, bij haar burgers kunnen afdwingen. Daarmee was volgens hem de deur naar een totalitaire samenleving opengezet.

Lawaaidemonstraties

Een reactie liet niet lang op zich wachten. Er werden protesten georganiseerd waarin het ontslag van de hoogleraar werd geëist. Hij werd beschuldigd van van transfobie en nazisympathieën (!). Zijn pogingen zijn standpunt te verhelderen werden verstoord met lawaaidemonstraties. Ondanks (of misschien wel dankzij?) deze pogingen hem het zwijgen op te leggen, groeide de populariteit van Peterson in de jaren daarop juist exponentieel. Dat blijkt zowel uit de documentaire Shut Him Down: The Rise of Jordan Peterson als de bomvolle zaal in LUX Nijmegen waar de film vertoond werd.

In de documentaire wordt Peterson gevolgd van de eerste protesten tot aan zijn succesvolle boektournee. De film houdt het midden tussen een persoonlijke inkijk in het leven van de hoogleraar en een bespreking van de door hem ter discussie gestelde ideeën. Zowel zijn familie en vrienden, als zijn ideologische tegenstanders komen aan het woord. Dat zorgt voor een uitgebalanceerd geheel, al blijft de documentaire inhoudelijk aan de oppervlakte. De getuigenissen van enkele uitzinnige fans daargelaten, blijft de vraag hangen waarom uitgerekend Peterson tot zo’n fenomeen uitgroeide. 

Kwetsbaarheid

Die vraag bleef helaas ook onbeantwoord in de nabespreking door klinisch psycholoog Jan Derksen en genderfilosofe Katrine Smiet. Hun discussie kwam via wet C-16 al gauw op het spoor van seksuele identiteit terecht. Zo stelde Derksen dat wie seksualiteit tot centraal onderdeel van zijn of haar identiteit maakt, zich psychologisch bezien kwetsbaar maakt voor oordelen van de buitenwereld. De opkomst van bijvoorbeeld het transgenderactivisme wordt door die lens een oproep aan de samenleving om te beschermen wat het individu vroeger zelf beschermde. Bijvoorbeeld door het te verbergen, al dan niet in het onderbewuste. 

De originaliteit van de standpunt stond in schril contrast met de visie van Smiet, die zich volledig aan genderideologische lijnen conformeerde. Onbedoeld bewees ze vooral Petersons stelling dat iemand die “ideologisch bezeten” is, bovenal oninteressant is om naar te luisteren. Wellicht ligt een deel van de verklaring van Petersons populariteit in het feit dat hij alles is wat Smiet niet is.