De Waterwolf en dan lang niets

En dan staan ze er opeens, de Waterwolf en de Aquanaut, reuzegroot, op de Waalkade. Er zijn vast best veel mensen die weten wat dit gekost heeft en welk beleid dit mogelijk gemaakt heeft. Ik hoef het niet te weten, want het is een zeer geslaagd beeld. In een stad waar de beeldende kunst opeens uit de openbare aarde lijkt te groeien.

Want langs de groene lijn die opeens door de stad liep is nu een eerste beeld verschenen en dat moeten er nog meer worden. Een paar maanden terug werd dan, eindelijk, de Kaaisjouwer onthuld aan de voet van de Voerweg. En van de overkant van de rivier staart ons het ruitermasker aan. Sinds deze week zijn die wolf en dat menneke erbij gekomen. In een stad waar volgens mij de laatste beelden van enige significantie in de vorige eeuw geplaatst zijn.

Om maar vooral met het beste te beginnen: dat brutaal happende dier en zijn (haar?) liefdevolle vriend, dat is een puik kunstwerk. Al was het maar omdat het kunstenaarsduo Space Cowboys uit Deventer, Paul Keizer en Albert Dedden, gewoon een beeld in hun eigen idioom gemaakt hebben, zoals ze dat door heel Nederland doen. We hebben het over een beeld in opdracht: de gemeente wilde een eyecatcher op de vernieuwde Waalkade, iets waar de mensen naartoe komen om er foto’s en selfies te maken. Want zo zullen ze Nijmegen ‘positief op de kaart’ zetten. Maar daar hebben de Space Cowboys een eigen draai aan gegeven. Met lekker weinig inspraak. En misschien wel juist daarom kun je in die wolf van alles leggen. Van de ruige wouddieren die hier ooit ronddwaalden en tegenwoordig weer in ons land leven, via Romulus en Remus, stichters van Rome die werden gevoed door een wolf en wier nazaten, de Romeinen, zo’n flinke sandaalafdruk bij ons hebben achtergelaten, tot de waterwolf die happen uit de kust neemt. De kwestie is natuurlijk dat die wolf gewoon lekker al in het hoofd zat van de kunstenaars. En dan mag je er later bij verzinnen wat je wil. Daartoe kreeg de Nijmeegse kinderboekenschrijfster Marloes Morshuis officieel opdracht. Haar verhaal over een wolf in de Nijmeegse straten kun je via een QR-code die bij het beeld staat beluisteren.

Contrapunt en liefde

Wat het beeld écht heel goed maakt is dat de ontwerpers niet volstaan hebben met dat beest. Dat was anekdotisch geworden. Er moest iets naast. Iets straks, iets schurends, een contrapunt. En dat is die Aquanaut. Een jongenslijf in glad pak met een onderwaterhelm met snorkel. Fantasieprikkelend. Alleen QAnon-gelovigen zullen hier duistere gedachten bij hebben. Ieder ander ziet hier avontuur, fantasie, dromen, geluk en… liefde. Zoals die arm over de rug van de wolf ligt, de hand precies goed gebogen, Knap hoe dat gebaar in brons ontroert. Er is iets liefs en moois tussen deze twee wezens.
Ik zei het al: ik begin bij het beste. Wat het beest en de jongen zo goed maakt, een echt beeld, is dat als je er omheen loopt, dat het dan aan alle kanten blijft boeien. Natuurlijk vanwege het fraaie decor van de huizenrij, de brug en de rivier, maar vooral ook omdat de vormen van alle kanten kloppen. Het beeld blijft steeds zichzelf en drukt toch steeds iets anders uit.

Vormeloze grauwe vlek

Het absolute tegendeel hiervan is het ruitermasker van Andreas Hetfeld aan de overkant, op het eiland Veur-Lent. Ik ben het nu eindelijk eens van dichtbij gaan bekijken. Iedereen die al eens aan de pantoffelparade aan de andere kant van de Nevengeul heeft meegedaan weet het: van die kant zie je een vormeloze donkergrauwe vlek met twee ogen erin: de achterkant van het masker. Dan heb je het dus niet over een écht beeld, want het is niet driedimensionaal. Het gaat letterlijk en figuurlijk om een façade. Het echte masker, in Museum het Valkhof, heeft wél een goed afgewerkte binnenkant. Er moest immers urenlang een zwetend mannengezicht in. Op Veur-Lent staat een bordesje, zodat je door de ogen kunt kijken. Lollig. Trouwens: in een hoek van zeg 45 graden ziet het masker er ook niet uit: de achterkant zie je dan door de ooggaten heen. De romein kijkt vanuit die hoek scheel. Ik weet dat heel veel mensen blij zijn met dit masker dat onze stad, alweer, ‘op de kaart zet’. Ik vind het een slap aftreksel van het geheimzinnige, oosters aandoende gezicht dat je in ons stadsmuseum kunt vinden. Als het daar reclame voor moet maken, zet het dan op een poster! Dat is tenminste eerlijk over zijn twee dimensies.

Kijken naar wat ze willen dat je kijkt

Over de beelden langs de groene lijn een andere keer. Het worden er tien, begrijp ik. Op acht kilometer looproute langs bezienswaardigheden in onze stad. Er komen ook nog informatieborden. Even goed opletten waar je moet kijken dus. En dan besluiten of je wel wil kijken waar ze willen dat je kijkt. Zeker als je ook nog de Vuurlinie-ijzertjes passeert en de bordjes van Monumentenzorg wil lezen. Soms kan ik verlangen naar een bril met augmented reality, al was het maar omdat je die informatiebron ook kunt afzetten.

Met beeld eren van kleine luiden

En dan is de stad nóg een beeld rijker. De Kaaisjouwer, een reuzengrote gestalte van een man in eenvoudige kledij met een zware zak op zijn nek. Een beeld van Margriet Hove, uitgevoerd in een stralend soort metaal, aluminium of een legering daarvan. Het is een beeld om de armelui te eren die hun brood verdienden met slecht betaald stukloon. De grootte van het beeld en zijn materiaaluitvoering suggereren dat er iets rechtgezet moet worden, dat er iets opgeëist wordt. Nu is Nederland best goed in het eren van eenvoudige ambachtslieden. Zie het boertje in Berg en Dal, het wasvrouwtje in Beek, het patertje langs de Archipelstraat. Ik ken iemand die al jaren foto’s van dit soort beelden van kleine luiden verzamelt door heel Nederland. Het zijn er honderden. Waarom nu juist de kaaisjouwer deze eer te beurt valt, en niet bijvoorbeeld de wagensmeerder, de pleinveger of de marketenster, laat staan de prostituees die daar op de Voerweg lang hun metiér hebben bedreven? Ik weet het niet, maar van mij mag het.

Steunen op de middenstand

Het beeld is op zichzelf niet slecht, ook niet bijzonder goed, maar je ziet wat het moet voorstellen. De zware werkmanshanden zijn goed getroffen. Het beeld is er met heel veel inspanning van een stichting en vrijwilligers en heel veel bedelen en soebatten gekomen. Alle respect. Maar dat de financieel steunende middenstand en grootkapitaal met naam en toenaam in de sokkel zijn gegoten, dat wringt toch wel erg. Een eerbetoon aan trotse armoede, ellendig slavenbestaan dat letterlijk reclame staat te maken voor bedrijven. Dat zou je als geldschieter, naar mijn mening, toch niet moeten willen.

Conclusie: met de wolf en zijn compagnon ben ik blij (al kom je, als er op googelt, meteen weer bij een slimme horecaondernemer uit). Dan volgt er een hele tijd niets. En dan komt de Kaaisjouwer, sympathiek maar wel een beetje vreemd. Ten slotte volgt na een hele tijd dat masker. De aanwezigheid daarvan probeer ik te verdragen.