Gewoon twee cd’s met ongewoon goede muziek

Met alle respect: nogal onopgemerkt en met bescheiden publieksopkomst zijn dezer dagen twee nieuwe cd’s gelanceerd door ensembles rond de Nijmeegse saxofonist Bo van de Graaf. Ik luister ze nu al een week of twee. We hebben het over Heel. Goede. Muziek. Die zomaar al jaren als de Waal door onze stad blijkt te vloeien.

CD’s zijn helemaal niet raar. De meeste mensen kunnen ze nog afspelen op een apparaat, dat bijvoorbeeld in de huiskamer staat en is aangesloten op geluidsboxen. Heb ik ook, deed ik dus ook. De cd’s Amore Per Tutti, van I Compani en Live at JazzCase van Reeds & Deeds. In beide gevallen bleek dat lekkere muziek als begeleiding voor verschillende levensactiviteiten van het huisgezin. Maar hé, de lezers van Ugenda wachtten op mijn oordeel, dus moest ik ze ook serieus beluisteren. Geen probleem. Dan rip je zo’n cd op je computer, zet je die op een usb-stick en dan kun je de muziek ook in de auto luisteren. Dat doe ik nu ook al een week of twee. Tot genoegen.

Kwaliteit op wereldniveau

I Compani en Reeds & Deeds zijn twee verschillende ensembles die verschillende muzieksoorten spelen, maar ook weer niet zó verschillend, want drijvende kracht achter beide gezelschappen is de Nijmeegse saxofonist Bo van de Graaf en zijn stichting I Compani. Van de Graaf heeft het talent zich te omringen met muzikanten die net zo goed zijn als hij. Dat is: heel goed.

Want kijk eens: als je een cd van een Nederlandse of zelfs een Nijmeegse band wilt bespreken, dan begin je vaak al welwillend. Het beetje dit of dat dat scheef loopt, je hoort het niet of wilt het niet horen of je vindt dat het erbij hoort. Daar is hier geen sprake van. Je luistert naar twee cd’s die niet alleen op allerlei plaatsen zijn opgenomen (Live at JazzCase in het Belgische Neerpelt, Amore Per Tutti in de wereldsteden Leeuwarden, Tilburg, Arnhem, Nijmegen en Amsterdam) maar evengoed in New Orleans, Toronto, Bologna of Johannesburg konden zijn ingespeeld. We hebben het hier over kwaliteit op wereldniveau.

Wat horen we?

Waar luisteren we naar? In het geval van Amore Per Tutti naar merendeels composities uit de Italiaanse filmmuziek. Sommig werk is niet Italiaans, sommig werk is pas later voor films gecomponeerd, maar dat is wel de gemene deler. En… punt van aandacht: I Compani speelde veel van de stukken al (veel) eerder en (veel) vaker. Amore Per Tutti is daarmee meer een samenvatting, een bloemlezing uit afgelopen decennia dan nieuw werk. Maar wat kan jou dat bommen? Mij ook niets, want ik kende het ook nog niet.

Wat je hoort is in aanzet soms wat theatrale, kermisachtige-Italiaanse hoempa, maar dat vervloeit heel knap na een paar maten in ingenieuze jazzachtige sfeermuziek. Ik sluit niet uit dat iedereen die de Fellini-, Visconti- en Piovani-films waaruit geciteerd wordt gezien heeft een heel andere mening heeft, maar voor mij is het subtiele stemmingsmuziek waarmee het fijn asfaltvreten is: verdiep je je erin, dan word je meegevoerd in een bont palet aan emoties. Laat je de concentratie zakken, dan word je comfortabel omhuld door een warme jas van elegante Italiaanse snit.

Vaders en opa's in vervoering

De Reeds & Deeds-cd is vreemd-verwant aan deze muziek van het oude Europa, maar baseert zich exclusief op het werk van een Amerikaanse muzikant, de blinde virtuose rietblazer Rashaan Roland Kirk. Kirk werkte aan zijn bijzondere, eigenzinnige muziekrepertoire tussen 1955 en zijn sterfjaar 1977. Reeds & Deeds is vernoemd naar één van Kirks lp’s (een soort cd maar dan nóg ouderwetser). Mensen, dit is muziek die onze vaders (en van de meesten van jullie; je opa’s) in vervoering bracht.

Denk aan hoe Remco Campert, Simon Carmiggelt, Jules Deelder over de jazz uit de jaren vijftig scheven: het was hun bevrijding, hun vrijheid, een totaal-wereldschokkend-alles-omverwerpend nieuw geluid. Heel bijzonder om muziek te horen van iemand die de vroege ontwikkelingen van de bebop en de freejazz heeft meegemaakt, all te way langs de sixties en de seventies trok en daarbij volkomen zijn eigen eclectische, jazzy zelf bleef.

Die cats hadden iets te bewijzen

De muziek van Kirk, zoals Reeds & Deeds die speelt, is tijdloos en superieur. Behoorlijk atonaal en syncopisch, behoorlijk schurend en smerig zonder ooit ‘piep en knor’-muziek te worden. Het blijft lopen en swingen en zeggenschap houden. Hulde voor een ensemble die dit tijdsbeeld vast weet te houden en deze componist blijft eren.

Kritiekpuntjes? Je kunt het ook als een voordeel zien, maar je hoort dus bijna niet dat dit een live-concert was. Je hoort soms op de achtergrond het publiek van De Dommelhof in Neerpelt wel applaudisseren, maar de technicus heeft veel moeite gedaan om het geklap weg te draaien. Dat is helemaal niet erg als je vindt dat live-cd’s snel gaan vervelen, maar applaus had ook een extra dimensie kunnen toevoegen.

En dan, gerelateerd: ik ben zelf geen muzikant en pretendeer het niet als zodanig te kunnen beoordelen, maar lang niet alle noten vallen precies op de (halve, kwart of nog gekkere) noot. Dus: de noot ís al ‘scheef’ en wordt dan ook nog eens ‘schuin’ aangeblazen of –geslagen. Heeft dat te maken met de live-situatie? Heeft Kirk het zo bedoeld, als extra subversief element? Enerzijds kan ik het me voorstellen, anderzijds hadden die cats die begin jaren zestig totaal uit de melodie gingen spelen iets te bewijzen en speelden ze vaak juist superstrak ‘vals’ in de oren van doorsnee-burgers. Ik moet wel zeggen: het viel me de eerste paar keer intensief luisteren wel op, later had ik er totaal geen last van. Overconcentratie?