Ugenda bestaat 25 jaar en publiceert daarom wekelijks een interview met een Nijmeegse cultuurmaker. Wie gaven de stad kleur met kunst, muziek, theater of festivals? En wat dreef hen? Persoonlijke verhalen over passie, drijfveren, en de toekomst van cultuur. Deze week aan het woord: Bart Vaessen. "Overal in het land wordt Nijmegen nog steeds genoemd als voorbeeld van goede samenwerking."

Hoe heb jij de Nijmeegse cultuursector zien ontwikkelen de afgelopen 25 jaar?

"In 1970 ben ik in Nijmegen gaan studeren en gelijk de cultuur ingedoken, want theater spelen was mijn passie. Ik kijk dus graag wat verder terug dan 25 jaar.
Nijmegen was toen vol in beweging. Na een teleurstellende ervaring bij het Nijmeegs Studenten Toneel (een zeer geëngageerd stuk van Arthur Miller op de planken in de Schouwburg, én een zaal vol smokings en avondjurken) zijn we in mei 1971 met een groepje uit die club begonnen met een nieuwe manier van theatermaken. Geen TeJAter meer, maar TeNEEter. We maakten theater mét en vóór kinderen op basis van hun eigen belevingswereld: de wereld ontdekken en bevragen, middels rollenspel en theater. Dat ontwikkelde zich naast de studie van hobby naar een professioneel gezelschap.

Sommigen van ons bogen de studierichting om richting cultuur en theater. We werkten een aantal jaren als bevlogen amateurs intensief in het onderwijs en in theaters vanuit de voormalige gymzaal van de Anthoniusschool (naast het oude Doornroosje). En ineens zaten we op 1 januari 1977 met een zak subsidie en een stevige opdracht van onze founders. Dat was Nijmegen toen: de perfecte voedingsbodem voor deze en meer soortgelijke ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld de ontwikkeling van de popmuziek­keten en Doornroosje. De rest van Teneeter is historie. Mijn laatste bijdrage aan het gezelschap was de ontdekking van het Badhuis, waar nu gelukkig nog altijd een mooi theater staat.

Na 15 jaar Teneeter moest ik mijn vleugels uitslaan en ging ik de ‘vrije’ wereld in. In die tijd maakte ik onder andere met een grote schare Nijmeegse amateurs en professionals een aantal ‘nieuwjaarsproducties’ in de Stadsschouwburg. Voor een tientje naar een avondvullend muziektheater: een cadeautje van de stad. We maakten een paar jaar achtereen reeksen van vijf tot acht uitverkochte voorstellingen. Ook dat was Nijmegen: een stad boordevol talent en met beleidsmakers die daarvoor wel ruimte wilden maken. Helaas was er toen net niet genoeg ‘beleid’ om een professionele theaterwerkplaats te kunnen realiseren. Dat initiatief is gestrand.
Gelukkig gold dat niet voor het jeugdtheater. Nijmegen was er inmiddels trots op. Als commissievoorzitter mocht ik na de teloorgang van Teneeter in 2001 Kwatta nog mee in het zadel helpen."

Kun je iets vertellen over wat naar jouw idee jouw bijdrage is (geweest) aan het culturele klimaat van Nijmegen?

"Van de 25 jaar dat Ugenda bestaat, was ik het grootste deel directeur van de Lindenberg en later een tijd interim-directeur van Stadsschouwburg en Vereeniging, voordat Eva er kwam. De Lindenberg was een toonaangevend centrum in Nederland en ik als onervaren broekie mocht daar in 1993 leiding aan geven. Van mijn moestuintje naar een agrarisch bedrijf. Nog vóór ik goed en wel zat, moest er 800 duizend gulden worden bezuinigd. Geen subsidie meer voor lessen en cursussen aan volwassenen. Met collega’s binnen en buiten het huis hebben we het gered, al ging de bloeiende afdeling Beeldende Kunst eraan ten onder.

Tegelijkertijd werd duidelijk dat ons werk niet alleen voor de geïnteresseerde amateur moest zijn: cultuureducatie ook voor mensen die er niet mee waren opgegroeid. Zo ontstond Cultuur en School Nijmegen. Dat leverde intern weerstand op: “Je zet een chirurg toch ook niet als portier aan de deur?", maar binnen drie jaar waren we actief op 95% van de Nijmeegse basisscholen. In diezelfde periode konden we De Lindenberg Aldenhof bouwen en openen: werken in de wijken.

Later volgde de fusie met het Steigertheater in 2007. Ik vond dat we niet alleen moesten opleiden in de podiumkunsten, maar ook een volwaardig podium moesten bieden. We verbouwden het pand: twee nieuwe zalen, de grote Lindenbergzaal en een mooie horeca. Ook dat is Nijmegen: ruimte geven aan initiatieven vanuit de stad.

Toen ik begon, was samenwerking tussen instellingen schaars. In tijden van nood vonden we elkaar en zo ontstond Cultuur Netwerk Nijmegen (CNN), waarvan ik een tijd voorzitter was. We pakten gezamenlijke initiatieven op, zoals Festival Op Het Eiland na het verdwijnen van Habana aan de Waal, en waren klankbord voor gemeentelijk beleid. Dat kan alleen als je de handen ineenslaat. Overal in het land wordt Nijmegen nog steeds genoemd als voorbeeld van goede samenwerking. In 2014 nam ik afscheid als directeur van de Lindenberg en ging weer de wereld in."

Wat waren jouw persoonlijke hoogtepunten?

Wie heeft voor jou in culturele zin in Nijmegen het meest betekend in de afgelopen 25 jaar?

Heb jij een wens die je graag zou willen zien voor de ontwikkeling van de Nijmeegse cultuursector in de toekomst?

"Ik geloof sterk in de kracht van een omgeving, waar de totale culturele keten sterk is vertegenwoordigd: enthousiasmeren, leren/opleiden, maken, laten zien en ervaren. Dat is echt meer dan alles afzonderlijk. Ik geloof dat we veel ervan sterk hebben ontwikkeld in Nijmegen, maar ben wel wat bezorgd over de maakkant. Dat is vaak de meest kwetsbare kant van de keten. Ik heb veel talent zien vertrekken. Koester je talenten!"

 Wat is jouw oneliner voor onze (culturele) stad?

"Een motto uit het theater: laat de ander stralen en speel samen de sterren van de hemel."