Canto Ostinato in de Vereeniging meeslepend

Simeon ten Holt zou dit jaar de leeftijd van 100 jaar bereikt hebben. Een mooie gelegenheid om zijn ‘Canto Ostinato’ uit te voeren. Dat gebeurt op vrijdag 24 maart in de Vereeniging in Nijmegen. De uitvoering is door Aart Bergwerff, die het orgel bespeelt, samen met Wishfull Singing; een zanggroep bestaande uit vijf vrouwelijke vocalisten. Het arrangement van deze Canto Ostinato uitvoering is van Aart Bergwerff.

Focus als van Vermeer

Ik stap een betoverende sprookjeszaal binnen. De ruimte is vrijwel ontdaan van stoelen. Warm rood, paars en geel licht nodigen mij uit om de mythisch ingerichte grote zaal van de Vereeniging binnen te gaan. Het ‘óh’ en ‘ah’ is te horen. Ik ben blijkbaar niet de enige die verrast is door de aankleding en inrichting. Menige toeschouwer lijkt gefascineerd te zijn door de aanblik die de zaal hem of haar biedt. 

Door de geringe hoeveelheid licht is de ruimte grotendeel gehuld in vaagheid, mistigheid, onduidelijkheid. Veel contrasten verbergen zich in de schemer. De stoelen die nog her en der verspreid staan lijken vege vlekken. Het komt mysterieus over. Maar toch. In het midden van de ruimte staat het orgel, volop in het licht: haarscherp. Op dat object ligt de focus. Daar gaat het om. Dit beeld doet me denken aan het ‘Kantklos meisje’ van Vermeer: uitsluitend datgene waar het oog zich op richt hoeft scherp te zijn.

Een festival

Veel mensen komen bepakt met volle tassen de zaal binnen. Als ze een plekje rondom het orgel of op het podium hebben gevonden halen ze hun matjes, dekens, kussens en water eruit te voorschijn. Ze ontdoen zich van hun schoenen, rollen hun matrasjes uit en draperen dat, in de meeste gevallen, rondom het orgel. Twee rijen dik vleien mensen zich vervolgens gemoedelijk op hun zelf meegebrachte bedje. Het heeft de allure van een festival. Het ziet er vermakelijk en stoer uit. Mensen die de soepelste jaren van hun leven al lang voorbij zijn vleien zich op de zachte ondergrond. Ook het podium heeft dienst als lig plek voor de toeschouwer. Het lijkt me slim bekeken om van die verhoging gebruik te maken. De houten ondergrond zal vast minder koud aanvoelen dan de stenen tegels in de zaal. Maar, die nabijheid van het orgel, dat is vast zinderend en groots. De tegenwoordigheid van de klank uit het orgel, die het hele lichaam volop laat vibreren. Dat lijkt me magnifiek. Het fascineert bij voorbaat om heel dicht in de buurt van dat grootse instrument te mogen zijn. Het is er druk.

Terwijl velen nog bezig zijn zich als toeschouwer te installeren, verschijnt onopgemerkt de organist Aart Bergwerff. Hij neemt plaats achter het orgel. Zonder welkomstapplaus breekt muisstilte aan als de eerste klanken van de Canto Ostinato lieflijk piano pianissimo klinken. Ze eisen hun concentratie op.

Immersive

De Canto Ostinato is minimalistische muziek, geschreven in bes mineur. De organist laat een voortdurende variatie horen. Er is pianissimo en fortissimo, er is lento en presto, er zijn korte noten en lange noten, er is legato en staccato. Er is kortom een grote variatie aan klank, waarbij het thema van de Canto Ostinato in het orgel voortdurend fraai hoorbaar is. Hierdoor is een voortdurende meeslepende spanning voelbaar. De vijf stemmen van Wishfull Singing vormen een prachtige zuivere aanvulling op het stuk van ten Holt. De groep zingt a-capella. De orgelmuziek en zang vormen twee entiteiten. Ze zijn gescheiden. Ze klinken ieder apart en vormen toch één geheel. Zangeressen en organist genieten er zichtbaar van. Aan de stilte in de zaal is te horen dat het publiek dat ook doet. Aanvankelijk verplaatst de groep zich als geheel door de ruimte. Dat geeft een veelzijdigheid aan intensiteit en beleving. Later zingt ieder van hen vanaf afzonderlijke plaatsen in de zaal. Hierdoor komen de afzonderlijke stemmen nog meer tot hun recht. Sprankelende klanken om naar te luisteren.