Welk geheim onthult de Matthäus Passion dit keer?

Woensdagavond vindt in de Vereeniging het passieconcert de ‘Matthäus Passion’ van Johan Sebastiaan Bach plaats. De uitvoerenden zijn het Bachkoor Nijmegen, Phion (Orkest van Gelderland en Overijssel) en het kinderkoor de Ulftse Nachtegalen. Verder werken zes solo zangers en een aantal solo instrumentalisten mee aan de uitvoering. Het geheel staat onder leiding van Rob Vermeulen. 

Kom er bij!

Als ik op het eerste balkon ben aangekomen zie ik een gevulde grote zaal en balkons. Wouw! Blijkbaar heeft de Matthäus Passion een grote aantrekking. Dat geldt vast ook voor de uitvoerenden. Als ik mag plaatsnemen, voel ik een verbondenheid met de mensen om mij heen. 

Altijd iets nieuws

Menigmaal bezocht ik de Matthäus Passion. Veelal luisterde ik mee via de radio of bekeek de uitvoering op de televisie. Het blijft mij boeien. Dat ligt aan de fantastische muziek. Maar ook draagt de drang om de ontelbare verborgen details te doorgronden daar aan bij. Vanavond spits ik weer mijn oren en zak weg in het gevoel om achter nieuwe geheimen van deze passie muziek te komen. 

Na het liefdevol gezongen openingskoor vertelt Seil Kim als evangelist gepassioneerd het verhaal. Het is een verrukking om naar deze duidelijk geëmotioneerde stem te luisteren. Hij brengt het verhaal helder, invoelbaar en begrijpelijk: als het uur geslagen heeft, waarop ze Jezus gevangen nemen; als ze jezus slaan; als de haan drie keer kraait; als Judas spijt heeft van zijn verraad. 

Ook de andere solisten hebben prachtige stemmen, al laat de verstaanbaarheid soms iets te wensen over. Het koor klinkt gedreven. Helaas vallen de hoge tonen van het kinderkoor soms weg door de sterke klank van het Bachkoor. 

Kantelpunten

Vlak voor het moment van de gevangenneming van Jezus is, in het motief van de strijkinstrumenten, de dreiging te horen van de naderende soldaten. Vanaf dat moment kan Jezus niet meer terug. De weg die hij nu inslaat is ten bate van de vrede op de hele wereld. Hiervoor kwam hij op aarde: om te sterven aan het kruis zodat God onze zonden kon vergeven. 

Dat is dè wending in het verhaal. Het is zover. De soldaten nemen Jezus gevangen. Hij is verraden… een ijzingwekkend onweer barst los. ‘Sind Blitzen sind Donner’ klinkt het koor, daarbij weergaloos ondersteunt door het orkest. 

Na de pauze klinkt met warmte de tijdloze aria ‘Geduld’. De muziek brengt me bij mezelf. Hoe staat het daarmee bij mij. Hoe snel reageer ik als ik denk dat de waarheid anders in elkaar zit en als ik het er niet mee eens ben? De aria geeft veel aanleiding tot introspectie.

Een tweede kantelpunt ontstaat bij Petrus als hij de haan drie keer hoort kraaien. Een geluid dat Petrus bewust maakt dat hij Jezus verraden heeft. Het daarop volgende ‘Erbarme dich’ geeft mooi de inkeer van Petrus weer. De eerste violist speelt hiervoor staand en brengt een invoelbare snik.

Bezinning

Voor een tweede keer is natuurgeweld hoorbaar als Jezus sterft aan het kruis: het kleed in de tempel scheurt, de aarde beeft, stenen splijten en gestorven heiligen komen tot leven. Echter, dit maakt minder indruk dan het onweer bij het verraad van Jezus. Dat is een mooie keuze. Immers, hij is dan overgeleverd. Verbazing, vertwijfeling en tegenstand over dit verraad ontstaan bij het volk. Deze gevoelens klinken door in de crescendo’s van de muziek. Verraad heeft meer impact dan sterven, waarmee iedere levende te maken krijgt. 

Simon helpt Jezus. Hij neemt het kruis van hem over en sleept het met horten en stoten heuvel opwaarts over de kasseien van Jeruzalem naar Golgotha. Het is een rotding dat houten geval: loodzwaar, ondraagbaar, moeilijk in evenwicht te houden, weerbarstig. Dit is voelbaar in de krassende snaren van de viola da gamba. Maar daarnaast is het kruis het middel waarmee Jezus zijn opdracht kan volbrengen: ‘Komm, süsses Kreuz’. De viola de gamba lijkt beide kanten van het kruis te willen vertolken. Als hij de zoetheid van het kruis had overgelaten aan de solist, had ik deze tegenstrijdigheid beter kunnen ervaren. 

Ondanks de genoemde kritiekpunten kan ik deze Matthäus Passion met haar geheimen opnieuw binnen laten komen.