Het lichaam als spiegel

Zeer dicht op de huid. Dat is hoe Paul van der Laan, speler bij Mimetheatergroep Bambie, ons inzicht geeft in de waanzin. Op basis van zijn eigen ervaringen met psychoses maakte hij de solovoorstelling Heen.

De proloog speelt zich af in het donker. Met flarden tekst, herinneringen lijken het. Het is even hard werken om me te oriënteren. Dan gaat het licht aan en hangt de man aan een kapstok. Zegt vriendelijk gedag en loopt het decor in. Dat bestaat uit een kapstok, een veldbedje en een tafel met stoel. Op de tafel een bootje en een telefoon om 112 mee te bellen.

Herinneringen

In Heen portretteert Paul van der Laan een aan psychoses lijdende man in een gesloten instelling. De herinneringen liggen opgeslagen in zijn lichaam. En dat is precies het instrument dat Paul gebruikt om zijn verhaal te vertellen. Door de abstrahering via lichamelijkheid, in combinatie met poëtische teksten die niet meer vertellen dan het noodzakelijke is Heen een bijzonder beeldende voorstelling.

Reactie

Met enorme krachtinspanningen neemt Paul je mee in alle uitersten van de waanzin. De stemmingswisselingen, de uitgeschreeuwde wanhoop, de verwarring bij het weer terugkomen in de realiteit. Het roept fysieke reacties op. Het is zo kwetsbaar, zo overtuigend en hartverscheurend neergezet dat ik de neiging voel om, voorbij alle theatercodes, de man even vast te houden en te zeggen dat het goed komt. Als het medicijn, de zure citroen, gegeten wordt met een ingehouden verbeten gezicht of als hij,  op zoek naar rust, troost of vertrouwen, zijn matras knuffelt, versterkt dit het gevoel van machteloosheid. Theater als spiegel in haar mooiste vorm.

Glans

Van de constatering dat je het verleert om lief te hebben als je te lang alleen bent, via de vraag of je pijn definieert wie je bent, speelt Paul van der Laan naar de glans die er onder de pijn nog ligt in het binnenste. Die glans die de uitweg is. En net als ik me begin af te vragen waarom toch dat bootje daar al de hele voorstelling op tafel staat, zet de slotscene in, op de klanken van Everything In It’s Right Place van Radiohead. Het decor en het bootje krijgen een betekenis van hoop en ontsnapping en vormen een schitterend poëtisch slotbeeld.

Het destijds nog onaffe Heen is in coronatijd via LUX live gestreamd. De voorstelling is sindsdien doorontwikkeld tot wat het nu is.