Bo van de Graaf heeft na veertig jaar besloten dat het mooi is geweest, Basta! Binnen deze slottournee, die door het land ging, was het nu de beurt aan thuisstad Nijmegen om afscheid te nemen. Hij wordt door zijn stadsgenoten in de armen gesloten.
Zaal LUX 7 is twee keer met gemak uitverkocht. Het publiek bestaat voor het merendeel uit mensen die veertig jaar geleden ook al bij de eerste concerten aanwezig waren. Een groot projectiedoek achter op het podium, een belangrijk ingrediënt voor I Compani, de inloopmuziek is jazzy Joni Mitchell. Tot zover de sfeertekening.
John Coltrane, het begin van alles
Het concert begint abrupt met alleen Bo op tenorsax, twee bassisten en een piano. SHINJUKU is een van zijn eerste stukken, een jeugdige poging van Bo om op zijn held John Coltrane te lijken. De solo is een helemaal uitgeschreven partij aan de hand van een teruggevonden cassettebandje van een optreden van Bo uit de zeventiger jaren. Het heeft niet de Coltrane-klasse, maar wel veel power en soul, een indrukwekkende prestatie voor een eenvoudige Wijchense kruidenierszoon! Langzaam loopt het podium tijdens het spelen vol met de overige musici, vijftien in totaal. Bo vertelt in het kort de geschiedenis van I Compani.
Bo van de Graaf © Peter van Esch
Grote band
Als de volledige band inzet is het aanvankelijk wat rommelig en is men nog op zoek naar balans. Twee bassisten (Arjen Gorter en Carel van Rijn) zitten elkaar een beetje in de weg, door een iets te vol arrangement komt het interessante Tempoo, met veel Rota- en Zuid-Amerikaanse invloeden, niet helemaal uit de verf, de solo's verdrinken enigszins.
Bo kondigt Il Bidone aan, geïnspireerd op een van de eerste Fellini-films. Helaas geen filmbeelden op de achtergrond, maar wel prachtige foto's van de Nijmeegse kermis van Flip Franssen, die worden begeleid door een fraai arrangement in Nino Rota-stijl van Leo Bouwmeester die zelf een meesterlijke pianosolo speelt.
Blauwbilgorgel
© Peter van Esch
Trionade is een bluesje op een gedicht van Cees Buddingh’s Blauwbilgorgel met een sterke en fraai klinkende tenorsolo van Frank Nielander, een medespeler van het eerste uur, die vreemd genoeg niet op de spelerslijst staat. Dit stuk geeft ook een van de twee uitstekende zangeressen, Annelie Koning, de kans om eens flink te gorgelen en klankexperimenten te doen.
In Luna Triste zitten veel popinvloeden. Het nummer start evenwel als een modern muziekstuk met een subtiel spelende Guus Janssen op piano en de althobo van Maripepa Contreras. Carel, die zorgt voor de funky baslijnen, en drummer Thomas Jaspers (een fijnzinnige, niet opdringerige drummer) laten de boel lekker swingen en geven veel ruimte voor een vette baritonsaxsolo van JanWillem van der Ham. VJ Martijn Grootendorst projecteert activistische foto's uit het roerige Havanna aan de Waal.
Vele stijlen
I Compani beperkt zich niet tot één stijl. Dat is al te zien aan de samenstelling van de band, waarin een aantal instrumenten zit, die je niet snel in een jazzensemble tegenkomt: de althobo, viool, fagot en bandoneon. In Blue Crystal Fire van Robbie Basho horen we folky muziek, mooi gezongen door onder andere Monique de Adelhart Toorop, en een fraaie vioolpartij van Friedmar Hitzer. Het wordt op een gegeven moment zelfs een beetje Pink Floyd.
Jongleur scene © Peter van Esch
Het is tijd voor de muziek en beelden waar I Compani aanvankelijk zijn roem aan heeft ontleend. Roma van Fellini worden spetterend begeleid door Nino Rota-muziek. Rota's stijl kenmerkt zich enigszins door jazzy circusmuziekachtige thema's, een genre waar je volgens Bo niet min over moet doen: timing en melodie zijn zeer belangrijk. Ik mis wel de vibrafoon, maar als er filmbeelden van een indrukwekkende jongleur worden aangekondigd (die jongleert met soms wel zes tennisrackets) en die I Compani in een circusact in Utrecht begeleidde, wordt het publiek gevraagd voor "live" applaus te zorgen. Dat geeft meteen een fijne circussfeer. It's one of these nights!
Bijzondere composities
Er is ook plaats voor nieuwe en eigentijdse klassieke stukken, logisch met zo'n bezetting. Guus Janssen schreef Jojo Jive en dat klinkt vanavond geweldig. Een echte jive met Rota-invloeden, prachtig gearrangeerd met fijn drumwerk plus dito solo en een prachtige althobo- en fagotsolo van respectievelijk Maripepa en JanWillem. Met een beetje Willem Breuker-humor op het eind als het thema en de beelden van de tv-serie Rawhide tevoorschijn komen.
Heel mooi wordt het als Aaron Copland's The World Feels Dusty wordt gespeeld. Copland schreef dit lied op een gedicht van Emily Dickinson en het is van grote schoonheid. Alles valt hier op zijn plaats, de voordracht van de zang is fantastisch, de kleuren van het ensemble zijn prachtig en mooi in balans, er wordt op het scherpst van de snede gemusiceerd. Mooie trombonesolo ook van Arjen Reeser. Geluidstechnicus Mark Peters, die al 22 jaar met I Compani werkt en ook vele cd's heeft opgenomen, heeft inmiddels het geluid helemaal onder controle.
Sun Ra
Het Arkestra van Sun Ra is zeker een grote inspiratie geweest voor Bo en vele improvisatie- en jazzmusici in Nijmegen (en daarbuiten). Hij was voor velen al een voorbeeld maar na een legendarisch concert in de Blauwe Zaal van O42 in 1980 was zijn manier van vrij improviseren op een thema een inspirerend voorbeeld. Een ode aan de grote man wordt hier een indrukwekkend swingend geheel. Bo waarschuwt vooraf, dat iedereen vrij is in te zetten of te spelen nadat het thema is gezet en dat de lengte van het stuk daardoor niet kan worden voorspeld. Iedereen gaat flink los en met name Paul Vlieks op trompet slingert een gave solo de zaal in. Bo loopt als Sun Ra de taken uit te delen, maar ondanks dat, lopen echter bas- en trombonesolo door elkaar. Een feest, hoewel het ensemble niet in processie door de zaal gaat lopen (dat doet Bo later solo nog wel).
Maripepa, Annelie en Paul © Peter van Esch
Reclameblok
Dan is het tijd voor een reclamefilmpje. Bo heeft net een jubileumboek uitgebracht met de logische titel Veertig Jaar I Compani, een schitterend vormgegeven boek met prachtige foto's en historische verhalen. Het is ook een beetje een hagiografie; of beter gezegd een heldenroman. Zeer lezenswaardig en dat voor € 20,- te koop is. Een must voor iedere Nijmegenaar.
Slot
Na de reclame is het tijd voor de Otto e Mezzo Suite. Bo was in 1985 niet de eerste die muziek van Nino Rota ontdekte en voor jazzensemble arrangeerde. Carla Bley was hem enkele jaren voor met haar plaat Amarcord uit 1981. Dat moet ongetwijfeld een voorbeeld zijn geweest voor Bo. Evengoed vindt Bo dat zijn arrangement een stuk beter is dan dat van Carla, bescheidenheid is een woord dat niet in Bo's woordenboek voorkomt en terecht. Het is het slotstuk, dus tevens het laatste stuk dat I Compani ooit in Nijmegen zal spelen. Na teleurgestelde reacties uit de zaal wordt nog even geopperd om gewoon niet in te zetten, dan is er ook geen einde...... Toch maar begonnen en maar goed ook. Fijne solo's van JanWillem, Maripepa en Arjen, de bassen vullen elkaar fijn aan en eindelijk ook een rol voor bandoneonist Michel Mulder die een prachtige solo speelt.
Bo © Peter van Esch
Bo bedankt aan het slot nog arthouse LUX dat middels programmeur Helen de Vries veel kansen aan Bo heeft gegeven. Helen roemt nog even het ensemble voordat een staande ovatie plaatsvindt die door Bo snel wordt gepareerd met een tweetal toegiften, waaronder muziek bij La Dolce Vita. Nostalgie absoluut, het was een mooie tijd. Bo eindigt al solerend door de zaal lopend om zich tenslotte neer te leggen bij het onvermijdelijke: het is volbracht.
De betekenis van Bo van de Graaf als musicus en als onvervalst bandleider (Count Bosie) voor de avontuurlijke-muziekwereld van Nijmegen valt niet te onderschatten. Zijn inzet, zijn koppigheid, zijn goede smaak, zijn eeuwige strijd met de subsidieverstrekkers (al denk ik dat hij in de loop van de tijd aardig wat subsidie heeft ontvangen) zijn uniek. Bo heeft altijd de beste musici om zich heen verzameld, dat ging soms met horten en stoten, maar het publiek was uiteindelijk altijd de winnaar. Zonder Bo van de Graaf zou het muziekleven in Nijmegen een stuk schraler zijn, ik denk dat het tijd wordt voor een standbeeld of een straatnaam voor Bo van de Graaf: De Bogas.
Binnenkort verschijn er in Ugenda ook een uitgebreid interview van Ted Chiaradia met Bo van de Graaf.
THE END! © Peter van Esch
Meer BASTA! foto's van Peter van Esch
