Het duel: meer dan een gevecht

Het tweede stuk in de cursus toneelkijken van de Stadsschouwburg Nijmegen brengt niet alleen twee botsende mensbeelden ten tonele, Het duel laat, wat mij betreft, ook veel mindere kanten van de menselijke soort zien. Jaloezie, onbegrip, boosheid. Ja, zelfs woede. Alleen is het einde na ruim twee uur ineens wat (te) zoet.

Toen ik mezelf een aantal maanden geleden aanmeldde als redacteur voor Ugenda, leek het me een aardige start om de cursus toneelkijken te volgen. Als redacteur bepaal je zelf wat je recenseert, maar als zelfbenoemd cultuurbarbaar had ik toch behoefte aan wat verdieping. Het duel, naar het boek, excuus, de novelle van Tsjechov, is het tweede stuk uit de reeks van vijf. Ja, zo kom je nog eens ergens. Vanavond wordt het opgevoerd door Het Nationale Theater in samenwerking met Toneelgroep Oostpool 

Door deze cursus zie ik voorstellingen waarvoor ik anders nooit zou kiezen. Gelukkig geldt dat niet voor iedereen en is Het duel met een bijna uitverkochte zaal goed bezocht. De stukken die onderdeel zijn van de cursus toneelkijken hebben een inleiding, heel handig voor beginnende kijkers als ikzelf. De inleiding van Het duel wordt gegeven door Ricci Scheldwacht en trekt al veel vroege bezoekers. Voor een volle zaal vertelt hij over de achtergrond van Het duel en de invloed van het sociaal darwinisme in de tijd waarin het verhaal tot stand kwam.

Survival of the fittest?

Jacob Derwig speelt Von Koren, een Duitse zoöloog die kwallen bestudeert in een badplaats in het hete zuiden van Rusland. In het verleden was hij kort bevriend met Lajevski, die met zijn vriendin vanuit Sint-Petersburg naar diezelfde badplaats trok. Weggelopen van haar man en met de bedoeling om een nieuwe start te maken. Echter, die start komt er maar niet van en de liefde bekoelt.

Von Koren walgt van Lajevski. Hij vindt hem een nietsnut, waar de maatschappij niets aan heeft. “Verbeter het menselijke ras door natuurlijke selectie en de zwakkeren kun je maar beter wegruimen.” Over de vriendin van Lajevski zegt hij: “Steriliseren en naar een kamp, anders komen er steeds meer.” Een gevaarlijk gedachtegoed dat, zoals bekend, zo’n tachtig jaar geleden in de Tweede Wereldoorlog, volop werd verwezenlijkt.

Recensie

Terug naar deze redacteur. Iedereen die Het duel bezoekt, of een dansvoorstelling, een cabaretier, muziek of wat dan ook, brengt zichzelf en dus zijn eigen cultuur, referentiekader, kleine of grote problemen mee en vindt dus iets anders. Een tijdje geleden bezocht ik voor Ugenda Melk en dadels, wat ik een fantastische voorstelling vond. Dikke kans dat ik, als witte vrouw uit een wit dorp, een heel andere ervaring heb dan veel andere bezoekers, van Nederlandse of ‘anderlandse’ afkomst. Bij Het duel zal dat niet anders zijn. Dus, wat vind ik er nou van?

Dat weet ik dus niet zo goed. De ruim twee uur durende voorstelling voelt voor mij knap lang. Tegelijkertijd komt het einde zo onverwacht en bevat het zo’n grote wending in de personages, dat het op mij een beetje afgeraffeld en kort door de bocht overkomt. Tsjechov noemde Het duel zelf ‘een komedie’, leer ik. Er wordt af en toe gegrinnikt in de zaal, maar ik zie het niet als een komedie, al begrijp ik wel waarom hij het zo noemde. Wie met enige luchtigheid naar het menselijk gedrag kan kijken, kan daar veel plezier aan beleven. In Het duel is de vileine toespraak van Marja Bitjoegova aan Nadezjda daar een mooi voorbeeld van.

Iets in het stuk leidt ertoe dat zich een onrust van mij meester maakt. Die onrust neem ik mee naar huis en moet gefileerd worden. Wat het is, dat weet ik (nog) niet. Maar dit interpersoonlijke duel los ik zelf wel op.

Decor

Het decor is top. Met een vierkant verlicht profiel op de grond en hoog boven het podium, dat, zonder dat je het in de gaten hebt, ineens naar beneden zakt. Klinisch, weinig rekwisieten. Maar toch voldoende, samen met de emoties van de acteurs, om het strand, het restaurant of het hotel voor je te zien. Knap.