Een inspirerende manie voor vernieuwing in de muziek

Reinbert de Leeuw, ondertussen nestor van de nieuwe klassieke muziek, speelt samen met het Nederlands Kamerkoor en het Asko|Schönberg, twee unieke stukken in De Vereeniging. "Misschien wel de mooiste zaal van Nederland," hoor ik hem in het voorbijgaan zeggen....

De Hongaarse pianist en componist Franz Liszt is bij het grote publiek vooral bekend van zijn romantische pianoconcerten en Ungarische Tänze. Ook zijn ongelooflijke virtuositeit op de piano is, ruim meer dan een eeuw na zijn overlijden, nog niet vergeten. Liszt was in zijn eigen tijd een soort cultfiguur voor het grote publiek. Er was sprake van een heuse 'Lisztomania' met zelfs wat we nu ‘groupies’ zouden noemen. Deze Liszt heeft me alleen nooit zo getrokken en ik heb hem langdurig links laten liggen bij mijn reizen door de geschiedenis van de klassieke muziek. Pas vrij recent ontdekte ik een veel interessantere Liszt, die van de Années de pèlerinage (Pelgrimsjaren) en Etudes d'exécution transcendente, uit zijn latere jaren. Muziek met spirituele diepgang die uit dezelfde bron put als Olivier Messiaen en John Coltrane in de 20e eeuw doen. Als ik ontdek dat de late Liszt één van Reinbert de Leeuws fascinaties is en hij Via Crucis, dat ik nog niet ken, gaat uitvoeren in Nijmegen, mag ik dat natuurlijk niet missen. Sofia Goebaidoelina’s Jetzt immer Schnee, het tweede deel van het programma met het Nederlands Kamerkoor en Asko|Schönberg, zou voor mij trouwens ook al genoeg reden zijn om De Vereeniging tot mijn tweede thuis te maken. Goebaidoelina is, met Alfred Schnittke en Galina Oestvolskaja, wat mij betreft het beste dat de Russische muziek in de laatste eeuw heeft voortgebracht.

Grensverleggend

Via Crucis uit 1879 is een uniek werk voor gemengd koor, solisten en piano. Het werk zoekt voor het eerst in de muziekgeschiedenis de grenzen van de tonaliteit op. En wanneer de grondtoon dan uiteindelijk toch komt is er sprake van een mysterieus en hemels soort verlossing die goed past bij de thematiek van het stuk: een verstilde en sterk uitgebeende muzikale verbeelding van het lijdensverhaal van Jezus. Geen noot teveel, elke noot is noodzakelijk en raak. Een ongelooflijk krachtig werk dat opperste concentratie van uitvoerenden en publiek vergt. Je wordt als luisteraar beloond met een transcendentale ervaring die zijn weerga niet heeft.

Jetzt immer Schnee

Na de pauze schuift ook het toonaangevende ASKO|Schönberg-ensemble voor nieuwe muziek aan op het podium. Samen met het Nederlands Kamerkoor en Reinbert de Leeuw, nu in de rol van dirigent, wordt Jetzt immer Schnee van Sofia Goebaidoelina gespeeld. Goebaidoelina heeft een zeer eigen plaats in de recente muziekgeschiedenis. Ze is niet te vergelijken met anderen en de muzikale ervaring is daardoor moeilijk over te brengen in woorden. Goebaidoelina moet je zelf horen! Het enige dat ik erover kan zeggen is dat Goebaidoelina een uiterst nieuwsgierige en innovatieve onderzoeker en vormgever van klank, stilte en ruimte is. Andere beschreven haar als een zeer vindingrijke klanktovenares.

Reinberts passie

Reinbert de Leeuw zet zich al decennialang onvermoeibaar in voor de nieuwe klassieke muziek. Door zijn inzet maken we keer op keer kennis met geweldige muziek die anders niet of nauwelijks gespeeld zou worden. Na de uitvoering nam hij plaats aan een tafeltje in het restaurant-café van De Vereeniging en vertelde het publiek met grote betrokkenheid en passie over beide stukken van vanavond. Dat werd zeer gewaardeerd. Op YouTube is een DWDD-interview met Reinbert te vinden waarin hij zijn fascinatie voor Via Crucis aanstekelijk naar voren brengt.