Willems en Willems: Cultuurhuis van de stad

In Nijmegen zijn veel galerieën met uiteenlopende kunstuitingen. De gebroeders Willems maken voor u om de twee weken een recensie, zodat u gemakkelijker kunt kiezen. Steven Willems bekijkt alle kunst met een onbevangen en ongeleerde blik. Lennart Willems, student Kunst- en cultuurwetenschappen aan de Radboud Universiteit, is ingehuurd voor zijn deskundige visie. In deze editie: het Cultuurhuis van de Stad!

Oordeel leek:
Een wat aftands gebouw in Nijmegen West, niet de meest ideale locatie voor een mooie kunstgalerie zou je zeggen. Toch lieten wij ons niet afschrikken, en hebben wij het er op gewaagd. Gelukkig bleek (ook) hier de echte schoonheid van binnen te zitten.

Helma van den Elshout exposeert op het moment van ons bezoek haar schilderijen. De tentoonstelling heet Intrige en intrigerend zijn de schilderijen die er hingen zeker! Erg veel portretten van mensen die er niet geheel normaal uitzagen, sommige schilderijen waren zelfs eng te noemen. Ik vraag me af waar de kunstenares haar inspiratie vandaan heeft gehaald… 

Ik vond de schilderijen niet zozeer mooi maar indrukwekkend waren ze zeker. Bekijk de foto’s en oordeel zelf.

De exposities wisselen regelmatig in het Cultuurhuis van de Stad. En als ze allemaal zo indrukwekkend zijn als deze dan is deze kunstgalerie zeker een bezoek waard, ondanks de misschien afschrikwekkende buitenkant. 

Oordeel kenner:
In het Cultuurhuis van de Stad kom ik een figuratief portret tegen (zie afbeelding 3). Er is duidelijk een jonge vrouw ten halve lijve te zien, al is er niemand die er zo uit ziet. Haar hoofd lijkt wel een grote platte ovaal, haar neus is vervormd, haar ogen zijn erg groot en haar oor lijkt nauwelijks uitgewerkt. Waar komt deze manier van portretteren vandaan?

In de negentiende eeuw gebruikten schilders altijd een model bij het schilderen, om directe observaties meteen vast te kunnen leggen. In de jaren rond de eeuwwisseling naar de twintigste eeuw trad hierin een verandering op. Sommige kunstenaars begonnen zich af te vragen of al dit observeren wel zo effectief was. Zouden er geen sterkere schilderkunstige middelen bestaan?

Veel kunstenaars waren rond deze tijd diep getroffen door de zeggingskracht van niet-Westerse kunst, zoals Japanse prenten of Afrikaanse maskers. Zonder zich iets aan te trekken van de werkelijkheid met haar licht en schaduw, dieptewerkingen, verkortingen, volumes en kleuren, bleken kunstenaars uit Azië en Afrika in staat met simpele lijnen en vormen de essentie van landschappen of (goden)beelden te raken.

In het jaar 1905 begon het Spaanse wonderkind Pablo Picasso, inmiddels vierentwintig jaar en vertrouwd met de kunstgeschiedenis tot dan toe, in Parijs aan een portret van zijn mecenas en kunstcritica Gertrude Stein. Het maakproces was bijzonder lang en bestond uit tachtig zittingen met Stein als model, totdat Picasso haar wegstuurde: “I can’t see you any longer when I look.” Vervolgens werkte hij alleen verder, maakte een reis naar Spanje, keerde terug en volmaakte het portret met de methode van Afrikaanse maskermakers: Steins gelaatstrekken zijn vereenvoudigd (zie afbeelding 2). Haar ogen zijn vlak en plat, haar neus is recht en stijf, haar lippen zijn eerder vlak dan rond te noemen. De ovale omtrek van het gezicht, het platte voorhoofd en het bijna abstracte rechteroor versterken de maskerachtige kwaliteit van dit portret nog verder.

Het startschot voor het abstraheren in de portretkunst was gegeven. Veel beeldelementen uit Picasso’s portret van Getrude Stein herkende ik in het genoemde portret van de jonge vrouw. Heb ik gelijk, beste lezer?   

Wie: S. en L. Willems
Waar: galerie Cultuurhuis van de stad, Weurtseweg 76 Nijmegen
Wat: expositie schilderijen van Helma van der Elshout
Wanneer: november 2013

Foto's: gebr. Willems, foto 2: Gertrude Stein door Picasso, foto's 3 en 4: Helma van der Elshout