Boekpresentatie Met Spinoza aan tafel
Zondag 21 april 2024 was er in Boekhandel Roelants in Nijmegen een boekpresentatie om de publicatie van het boek Met Spinoza aan tafel van chef-kok Rob Beernink aan te kondigen. Redacteur Luus Veeken was erbij voor Ugenda.
In een voor een boekhandel wat ongebruikelijke setting: gezeten in de kelderverdieping tussen grote stapels boeken, krijgen deelnemers een bordje aangereikt met zorgvuldig samengestelde gerechtjes. Een glaasje wijn erbij maakt het extra feestelijk. Met auteur en chef-kok Rob Beernink en twee in voedsel en voeding geïnteresseerde discussianten, filosoof Michiel Korthals en natuurkundige en filosoof Luca Consoli, werd het een boeiende bijeenkomst.
Kookschool en voedselbos
Langs de Waal, aan de Lentse kant van Nijmegen, vlak bij de Snelbinder, de fietsbrug die Nijmegen-Noord verbindt met de rest van de stad, ligt kookschool annex voedselbos Koken aan de Waal. Koken met de seizoenen, lokale producten, waarderen wat de natuur ons geeft, is het adagium. Chef-kok Rob Beernink praat graag en veel, geeft hij zelf aan. Dat komt goed van pas bij het geven van kooklessen en samen nuttigen van de bereide gerechten. Rob vertelt dan over de ingrediënten en de bereidingswijzen, de deelnemers over hun leven. ‘Je praat wat veel tijdens die sessies. Misschien kun je de gesprekken ook nog ergens over laten gáán’, kreeg Rob uit zijn omgeving te horen.
Met Spinoza aan tafel
Zo werd het idee geboren van bijeenkomsten met een filosofische invalshoek. Salontafelbijeenkomsten met iedere keer een andere filosoof. Spijzen, wijn en voedsel voor de geest. En die bijeenkomsten leidden weer tot het boek dat op tafel ligt: Met Spinoza aan tafel. Prachtig uitgevoerd, met filosofische beschouwingen rond voedsel en voorzien van recepten en foto’s die doen watertanden.
Voor Rob als chef-kok is eten alles, zoals hij zegt. ‘Ik ben iedere ochtend blij dat ik weer honger heb. Je moet het voedsel wél waarderen, met aandacht en respect nuttigen. We maken dingen dood, halen het uit hun bestaan. Daarom is het belangrijk dat je het echt lekker vindt.’ Veel verschil tussen plant en dier ziet hij daarbij niet. Hij grapt: ‘Plant-áárdig, ik denk niet dat de plant er zo over denkt.’ 
Zoet, zout en vet
Tegenwoordig staat op veel producten in de winkel ook wat er niét in zit. Bijvoorbeeld: geen suiker toegevoegd. Dat is natuurlijk vreemd, genieten van iets wat er niet in zit. Luca Consoli, universitair docent wetenschap en samenleving aan de Radboud, publiceert over morele aspecten van voedsel en genieten. In Nederland zijn we vervreemd van ons voedsel. Op weg naar de bijeenkomst ziet hij een reclamebord van een grootgrutter, met daarop een flesje afgebeeld met de tekst: Dit is een maaltijd. Heb je geen tijd om te eten, neem zo’n flesje is de boodschap. Michiel constateert dat mensen zo’n vijfduizend smaken kunnen onderscheiden, maar dat het helaas meestal blijft bij – het verslavende denk ik bij mezelf – zoet, zout en vet.
Avocado’s en ganzenlever
Bij een oordeel over voedsel gaat het vooral om smaak, gezondheid en duurzaamheid. In de praktijk ligt het niet zo eenvoudig. Luca noemt avocado’s als voorbeeld. Die zijn gezond en heerlijk, maar niet duurzaam doordat ze van ver komen. Bovendien zit de maffia achter de handel. Dus ook allerminst maatschappelijk duurzaam. Michiel Korthals, emeritus hoogleraar Toegepaste Filosofie aan de Universiteit van Wageningen, werpt de vraag op of ganzenlever nog net zo lekker is wanneer je weet wat er aan leed achter zit. Een product kan op zich smaakvol zijn, maar je toch niet smaken.
Kweekvlees
En kweekvlees? Wat vinden de deskundigen aan tafel daarvan? Chef-kok Rob is er niet erg voor geporteerd. Hij vindt dat we doen als of we de natuur niet nodig hebben, want we hebben nu een laboratorium. Michiel heeft er geen problemen mee. Hij wijst erop dat het eigenlijk een verschuiving is van dier naar algen en ziet het als een stepping stone om mensen uit de vleesmodus te krijgen. Hoe opmerkelijk is het dat vooral veevoerbedrijven zich op de ontwikkeling van kweekvlees werpen. Luca is evenmin tegenstander van kweekvlees en overigens ook niet van insecten als voedingsmiddel. Hij vraagt zich af wat verkieslijker is: kweekvlees of een kiloknaller-schouderkarbonade.
Voeding is cultuur
Genieten van voedsel geldt in Nederland als zondig, begrijp ik van Rob. Hij vraagt Luca – geboren en getogen in Italië – wat ze daar in zijn geboorteland van vinden. Luca beaamt dat het in Italië anders ligt. Als kind was hij veel met zijn oma in de keuken, brood bakken, proeven. Zo ervoer hij het bereiden van voedsel. Luca: ‘Voedsel is cultuur, is de Italiaanse opvatting. Maar voedsel alleen zegt de Italiaan niets. Er komt altijd interpretatie aan te pas: wat je eet, hoe en met wie is belangrijk’.
Obesitas
In mediterrane landen als Italië en Griekenland is zo’n dertig procent van de bevolking obees, in Nederland ligt dat met vijftien procent veel lager. Luca: ‘Mijn opa was boer, hij stond voor dag en dauw op om op het land te werken. Lichamelijk zwaar werk. Dus was hij dun. Om een uur of negen kwam hij terug om te ontbijten: broodje met veel, vet vlees en wijn erbij natuurlijk. Italianen hebben nog steeds dezelfde eetgewoontes, terwijl ze veel minder zware arbeid verrichten’.
Ter afsluiting van de boeiende middag geeft Rob de toehoorders het volgende advies: ‘We leven in een paradijs, maar je moet het wel pakken. Begin met een goeie maaltijd.’ En hij citeert de filosoof Spinoza: ‘Alleen een barbaars en triest bijgeloof kan ons verbieden te genieten.’
