Roter Himmel versus Les Amandiers

Ik herkijk met enige regelmaat films van de Fransman Éric Rohmer (1920-2010). Hij was criticus voor het roemruchte Franse filmtijdschrift Cahiers du cinéma, in een periode dat Jean-Luc Godard, François Truffaut, Claude Chabrol en Jacques Rivette dat ook waren, eind jaren vijftig.

Hun schrijfwerk vormde de opmaat tot allerhande films, die het hart gingen vormen van de fameuze ‘nouvelle vague’. Maar hun films waren onderling sterk verschillend: het werk van Godard radicaal en experimenteel, maar Rohmer maakte films die tamelijk eenvoudig oogden en gedraaid waren alsof het documentaires waren. In zijn films, waarvoor Rohmer zelf de scenario’s schreef, wordt veel gepraat, vooral over de liefde. Voor degenen die hier weinig geduld voor kunnen opbrengen, is het tot een cliché van de Franse film uitgegroeid: geneuzel en navelstaarderij. Nouvelle vague verbasterden zij tot ‘vage’ cinema. Als liefhebber van Rohmer zeg ik: het risico van geneuzel ligt permanent op de loer, maar de klasse van Rohmer is dat hij steeds aan de goede kant van de streep is gebleven. Er is overigens een liefhebber die op een bijzondere manier blijk heeft gegeven van zijn bewondering: Noah Baumbach, die samen met zijn partner Greta Gerwig het scenario voor Barbie schreef, heeft een zoon die Rohmer heet. Diens moeder is overigens de actrice Jennifer Jason Leigh.

Het mooie van een Rohmer-film is dat die zo alledaags kan beginnen. In Un conte d’été (1996) gaat een jongeman op vakantie naar een Frans strand. Misschien ontmoet hij zijn vriendinnetje die rondtrekt door Spanje, misschien ook niet. Hij weet ook niet of het hem veel interesseert. Ze hebben vooraf ook geen duidelijke afspraken gemaakt. Hij ontmoet in een eetcafé een jonge vrouw, met wie hij vooral gesprekken over het leven voert, en daarna nog een vrouw, met wie hij een heuse flirt beleeft, en vervolgens duikt zijn vriendinnetje alsnog op. Het oorspronkelijke plan was om een uitstapje naar een naburige locatie te gaan maken, maar hij weet niet zo goed met wie van de drie. Het zijn complicaties die zeldzaam goed worden afgewikkeld, en behalve Mia Hansen-Løve, Jonás Trueba en, jawel, Baumbach zijn er weinig filmmakers die Rohmer hebben kunnen navolgen.

Maar deze maand draait er een film in LUX die Rohmer in herinnering roept: Roter Himmel van Christian Petzold, die al een hele reeks opvallend onopvallend prachtige films heeft afgeleverd. Ik kan ook maar niet beslissen wat ik zijn beste vind: Phoenix (2014) of toch Barbara (2012)? Heb tevens een zwak voor zijn Jerichow (2008), maar ook deze Roter Himmel, waarvoor hij eerder dit jaar een Zilveren Beer op het festival van Berlijn won, is weer uiterst geslaagd. Twee jonge mannen gaan samen op vakantie naar een huisje bij een strand aan de Oostzee, Noord-Duitsland. Het huisje is van de moeder van een van hen, maar zij heeft een vergissing gemaakt en had het huisje al verhuurd aan de jonge vrouw Nadja. Het is voor haar geen punt en Felix maakt het ook allemaal niet zo veel uit, want hij is in een zorgeloze vakantiestemming. Hij moet een portfolio voor een kunstacademie maken, maar heeft geen haast. De ander, Leon – die het hoofdpersonage zal blijken – wilde echter in alle kalmte zijn manuscript kunnen bijslijpen. Zijn uitgever zal hem op zijn vakantieadres komen opzoeken, en hij is er niet helemaal gerust op dat het oordeel gunstig zal uitpakken. Zijn sluimerende ongemak uit zich in voortdurende ergernissen van zijn kant. Hij irriteert zich aan insecten, aan luide liefdesklanken in de naburige kamer, maar ook aan het door reddingszwemmer Devid met te veel branie verteld verhaal. Het wringt bij hem dat hij niet snapt waarom Nadja, nog voor de clou, zo gul om die pocherige anekdote moet lachen. Zijn vaste zin is ‘Het werk laat niet op zich wachten,’ en daarom ergert het hem dat hij zo vaak overdag in slaap valt.

De verstoorde stemming van Leon vormt de basis van waaruit Roter Himmel zich ontwikkelt, maar meer ga ik er niet over verklappen. Aan de ene kant hangt er een zomerse loomheid over het verhaal, en kabbelt de plot voort, want Leon is in afwachting van de komst van de uitgever, terwijl er helikopters rondvliegen vanwege bosbranden in de verte. Aan de andere kant sluimert er een spanning, omdat Leon zich niet helemaal senang voelt in het gezelschap, en nog minder als ook Devid om de haverklap aanschuift. Aangezien Roter Himmel erin slaagt om die loomheid en spanning in evenwicht te houden, is deze Duitse film van Petzold er eentje in de beste traditie van Rohmer. Gaat dat zien, de film draait nog in LUX.

Ik was er uiteindelijk meer door gegrepen dan door de Franse film Les Amandiers van Valeria Bruni Tedeschi, de oudere halfzus van Carla Bruni, eega van de voormalige Franse president Nicolas Sarkozy. Naar het schijnt is Les Amandiers, die tegelijk met Roter Himmel in LUX in première ging, (groten)deels autobiografisch en heeft de film allerlei beloftevolle ingrediënten: de film is gesitueerd in de jaren tachtig; er zijn pittige audities voor een theaterschool; er ontstaat een complexe chemie tussen de studenten, want ze zijn in competitie met elkaar voor de betere rollen. De theaterschool wordt mede gerund door de bekende film- en theaterregisseur Patrice Chéreau (1944-2013), wiens werk ik redelijk ken en ook wel bewonder. Misschien niet verrassend, maar Chéreau wordt geportretteerd als een wispelturige hork, die tegensputterende studenten verbaal fileert – en volgens geruchten was het in het echt nog erger. Maar de film deed vooral erg zijn best om aangrijpend te zijn, door de relatie tussen Stella en haar gekwelde medetheaterstudent Etienne tot de hoofdmoot te maken. Aan de prima spelende acteurs lag het niet, maar de hele film zit zo vol ‘rode vlaggen’ dat de waarschuwing van een bevriende studiegenoot van Stella al tijden door je hoofd maalt: Verlaat Etienne met zijn drugsprobleem, dit is gedoemd om in misère uit te monden. Doordat Les Amandiers er te nadrukkelijk naar hengelt om als ‘heftig’ te worden ervaren, beklijft Bruni Tedeschi’s film uiteindelijk minder dan Roter Himmel, ondanks, of eigenlijk dankzij al die loomheid van Petzolds film, met zijn geprikkelde hoofdpersonage.