Hoog bezoek uit Great Britain

Onze columnist Ted Chiaradia is terug en hij – die in een vorig leven de directeur was van een filmhuis – laat met zijn persoonlijke bespiegelingen ook deze keer zijn licht schijnen op het culturele aanbod.

> zondag 2 maart LUXREWIND: Secrets and Lies
> Mike Leigh

Begin december 1996 stond er voor de deur van Cinemarienburg hoog bezoek uit Great Britain. ’s Avonds was de première van Secrets and Lies en een bevriende filmverhuurder regelde dat de twee hoofdrolspelers daarbij aanwezig waren. Daar stonden ze, de gerenommeerde Britse actrices Brenda Blethyn en Marianne Jean-Baptiste, beiden voor hun bijdrage in de film genomineerd voor een Oscar. Blethyn, die later zeer bekend zou worden voor haar rol als politie-inspecteur Vera Stanhope, had de prijs voor beste actrice in Cannes al in haar tas. 

Snel een paar interviews en dan de première

Lichtelijk overvallen regelde ik als een haas diezelfde dag nog een paar interviews met het studentenblad Vox (destijds nog KU Nieuws), de Stadskrant en de voorloper van Ugenda, Quo Vadis. De twee dames moesten ook nog ergens overnachten. Welnu, het was echt een tour om een fatsoenlijk hotel te vinden. Het werd uiteindelijk Hotel Belvoir, nu al jaren gesloten en zelfs toen al oude gribus. De ervaren Brenda Blethyn was als vijftiger de vrolijkheid zelve, pretentieloos en wars van stardom, hoewel zij al een hele carrière als gearriveerd theater- en filmactrice achter de rug had. Marianne Jean-Baptiste,  net negenentwintig, had het een stuk lastiger in het saaie Nijmegen, ze was vermoeid, verveeld en bij vlagen afwezig.

’s Avonds tijdens de première in een volle filmzaal straalden de actrices in volle omvang, alsof ze niet anders gewend waren. Onvergetelijk, daarna werd het nog een vrolijke boel.

Jean-Baptiste heeft daarna carrière gemaakt in de Verenigde Staten met de succesvolle misdaadserie Without a Trace. Nu is ze weer terug in Engeland, waar ze in de laatste film van Mike Leigh Hard Truths schittert als depressieve getormenteerde vrouw die niet meer in staat is om normaal te communiceren met haar omgeving. In het begin nog bij vlagen komisch maar op het laatst hartverscheurend tragisch. Hoe met name haar directe omgeving, de trouwe echtgenoot en haar puberzoon er letterlijk aan onderdoor gaan. Een grandioze Oscarwaardige hoofdrol, bijna 30 jaar na Secrets and Lies.

Een echte Gouden Palm waard, nog steeds na al die jaren

En Secrets and Lies van Mike Leigh uit 1996? Na al die jaren blijft deze Gouden Palm winnaar een echte geloofwaardige film met perfecte observaties van de werkende klasse, met stuk voor stuk geloofwaardige rollen, over alledaagse mensen met hun alledaagse problemen, een tragikomedie met een lach en een traan. Het verhaal gaat over een succesvolle zwarte vrouw die op een dag bij een lower class dysfunctionel family aanbelt en beweert de dochter te zijn van de neurotische Cynthia, een perfecte rol van Brenda Blethyn. Denk nu niet meteen aan een oude aflevering van Spoorloos of aan Bert - EO- van Leeuwen’s Het Familiediner. Niets van dit, ook al raakt in dit plot het leven van de familie op drift na deze confrontatie met de zwarte dochter. Mike Leigh weet het verhaal als een ware arrangeur, als een componist in de juiste melodie en balans te houden. Zo haalt hij het mooiste in zijn acteurs naar boven. Leigh bouwt zijn filmwerken altijd rustig en minutieus op als een theaterstuk, de puzzel valt op het einde pas samen. En, na de confrontatie en de pijn volgt er uiteindelijk altijd de heling en is er ruimte voor de ontroering. Binnen de verhoudingen van dit gezin wringt van alles, het schuurt in alle onderlinge relaties. Geheimen en leugens worden langzaam onthult. De grauwe werkelijkheid van de verarmde werkende klasse in Engeland van 1996, een mooie observatie van Mike Leigh. Dertig jaar later is het er niet beter op geworden.

Mike Leigh de meester van de menselijke observatie

Mike LeighVaak wordt Leigh in zijn observaties en compassie voor de lagere werkende klasse vergeleken met Ken Loach. Beiden politiek zeer geëngageerd en verbonden met de linkerkant van Labour. Inhoudelijk kan die vergelijking ogenschijnlijk nog opgaan. Toch is er ook een groot verschil. Behandelt Ken Loach zijn onderwerp vaak eerder politiek gedreven en filmt hij meer vanuit zijn hart; aan alles bij Mike Leigh voel je juist dat het heel doordacht en beredeneerd is. Alsof hij een muziekstuk componeert. Niet voor niets heeft Leigh ook ervaring opgedaan als operaregisseur. En lijkt bij Leigh het spel vaak geïmproviseerd, niets is minder waar. Minutieus bereidt hij zijn films voor met lange repetities en altijd met een vaste kern aan zeer ervaren theateracteurs. Met Timothy Spall uit Secrets and Lies heeft hij al zes keer gewerkt. En met Brenda Blethyn heeft hij in het begin van haar carrière in 1980 al samengewerkt in de tv-film Grown-Ups.

Mike Leigh, de tachtig al gepasseerd, kwam met High Hopes in 1988 voor het eerst in de Nederlandse filmhuizen. Later volgden spraakmakende films als Naked (1993), Vera Drake, Topsy Turvy, Happy go lucky, Another Year en Mr Turner. Jarenlang al beschouwd als een echte filmauteur en ‘darling’ van alle grote filmfestivals met een scherp oog voor de mensen die buiten de samenleving vallen, liefde voor de werkende klasse en daarmee specialist in het typische Engelse kitchen sink drama. In zijn scherpe observaties vergelijkt hij zich nog wel eens met de Japanse grootmeester Ozu. Zijn Tokyo Story is een van Leigh’s favoriete filmklassiekers, net als Regle du Jeu van Jean Renoir.

Secrets and Lies een klassieker?

Is Secrets and Lies daarmee ook een filmklassieker? Ik vind van niet, ook al bracht deze prijswinnende film Mike Leigh zijn internationale roem. Een meesterlijke film, maar in originaliteit en in vernieuwing, blijft hij bijvoorbeeld achter bij zijn eerdere werk Naked uit 1993, met een verpletterende rol van David Thewlis als nihilistische outcast die letterlijk binnendringt in het leven van een jonge vrouw, gesitueerd in een somber post-Thatcheriaans decor. Dat is een film om nooit te vergeten, dat is een klassieker!

Zondagmiddag 2 maart zal ik de film Secrets and Lies in LUXREWIND inleiden. En zal proberen uit te leggen waarom deze prachtige film toch geen echte klassieker is. Maar misschien lees ik alleen dit verhaaltje gewoon voor…