Alweer 'n Ommetje? Doe het op jouw manier!

Ga er voorzichtig op uit! En of je nu gestructureerd of ongestructureerd een wandeling maakt: bij jou om de hoek is nog veel te ontdekken. Dat vindt Steven die in Hengstdal woont. Nora wandelt liever vanuit de ontkenning door Brakkenstein. Toch heeft ze iets moois ontdekt.

Steven slalomt met nieuwe regels

De lockdown heeft ook een prettige bijkomstigheid: ik heb mijn wijk nog niet eerder zo in detail verkend. Na een dag lang digitaal werken, zijn wij hier thuis wel toe aan een frisse neus. En dus doen we meerdere keren per week de wandelschoenen aan en gaan voor een ommetje door de buurt.

Want niets is leuker dan in slow-motion iets te verkennen. Een heel aantal jaren geleden deden we dit al eens op een wat grotere schaal: op een wandeltocht naar Millingen aan de Rijn sloegen we niet linksaf terug naar Nijmegen, maar volgden we rechtsaf de grens van Gelderland. In drie jaar tijd verkenden we in verschillende weekenden op die manier onze provincie in detail. Wat we vooral leerden: je kunt reizen maken naar verre landen, maar om de hoek ligt nog een hele onontdekte wereld voor je open.

Hadden we destijds een leidraad, de provinciegrens, nu is het uitgangspunt meer de willekeur: de deur uit en linksaf en rechts-twee keer links-rechts. En "laten we eens dit straatje pakken". De volgende dag starten we rechts, aan de overkant van de straat, of de straat achter ons. Bij Loesje vond ik een toepasselijke spreuk: "Zet je gps eens op shuffle". Hoewel we al 15 jaar wandelingetjes in de buurt maken, komen we op deze manier verrassend genoeg toch elke keer weer nieuwe straatjes of paadjes tegen.

Aan de andere kant is het soms fijn, gericht wat meer te leren over je wijk. Hoe vaak loop je niet langs een gebouw waarvan je niet wist dat het historische waarde heeft, of waarvan je je afvraagt wat de betekenis van de versiering oude gevel is? Handig hierbij zijn de Ommetjes die de gemeente Nijmegen biedt op de site, dertig wandelingen van iets meer dan vier kilometer, die vaak in tweeën te verdelen zijn. Zo leer ik dat A.F.Th. van der Heijden bij mij om de hoek heeft gewoond of dat de Leemkuil is ontstaan als gevolg van het graven van klei voor dakpannen.

Nora kijkt liever omhoog

Eigenlijk ken ik het Ommetje Brakkenstein al. Ik woon hier sinds twintig jaar en liet er onze hond Lola uit tot ze onlangs onverwacht stierf. Waarop ik mezelf uitliet – nogal onthand – eerder vanwege mijn gezondheid dan de schoonheid van de wijk. Van het moment liet ik afhangen in welk, meestal rechtlijnig patroon. Vaak met oortjes in en – niet meer door de hond gehinderd – in een marstempo.

Want Brakkenstein dwingt symmetrie af door de blokjesstructuur die vooral de kanunnikenbuurt kenmerkt; een jaren 50 of 60-fenomeen dat me onwillig in een ‘van A naar B’-stramien zet. Ik ga daarom vaak ’s avonds laat: bij heldere hemel bestudeer ik de sterren en ontken zo ‘de rechte lijn’. Kom ik toch op een voordeel van mijn niet zo speelse woonomgeving: op het zuiden (verderop begint Heumensoord) word ik nooit gehinderd door lichtvervuiling. Als je wat lantaarnpalen ‘uitschakelt’ door je op een duister parkeerhofje te posteren, ontvouwt zich de sterrenkaart glashelder en met Star Walk 2 kan ik heel wat duiden. Mijn winterhemelfavoriet is Orion, krijger die van oost naar west over de ingedutte wijk schaart. Is hij de bewaker van de rust? Of wil hij het vosje opjagen dat iedere winter zijn eigen ‘van A naar B’ door de wijk doet? 

Vooruit dan maar: de Brakkensteinse stilte is een tweede pluspunt. Toen indertijd het stof van onze verhuizing uit Nijmegen-West was neergedaald, wist ik niet wat me overkwam: die geruisloze springplank voor het geritsel van egeltjes, roepende bosuilen of vroege vogels - hoewel het over stoeptegels rammelende winkelwagentje met lege kratjes bier van de buren vijf huizen verderop, op weg naar de Aldi, regelmatig verstoort, maar ach.

Zeker zijn er mooie plekken, meer om de wijk. Zelf had ik graag op Landgoed De Driehuizen geresideerd dat aan bedrijfjes uitbesteed is. Voor een woongemeenschap leek het ons heel geschikt. Buiten kijf staat dat de serie bijzonder slanke eiken in de Gerardsweg wonderschoon is, magisch die conische vormen. Het Bosje van Vroom echter beslaat hooguit een postzegel: een laatste flinter Landgoed Haselünne, functioneel voor een snel hondenrondje en een praatje met buurtgenoten. Natuurlijk zijn Chalet Brakkenstein en het stalgebouw verderop in de wandeling opgenomen, maar wordt Hortus Nijmegen niet vermeld. Daarvoor in de plaats zou ik de omweg naar het diep donkerblauwe drinkwaterpompstation, vóór je naar Heumensoord gaat, links laten liggen. Fijn om te weten dat het Nijmegen van water voorziet, maar het ligt somber tussen de bomen.

Wat ik uiteindelijk het meest de moeite waard vind voor het Ommetje is Aqua Viva (woon- en zorgappartementen voor oude paters in de Kloostertuin). Deze nieuwbouw is er nog niet zo lang en daarom zal het nog in de route ontbreken; in een volgende editie mag het een prominente plek. Ik kom er echt graag: het is er wijds door een binnenhof met een bescheiden fontein. Een stroompje water leidt onder een bogendoorgang naar het parkje verderop. De lichte kleur van de baksteen tilt de sombere, ijle bomen op, en het open veld compenseert alle steen die drie- tot zeshoog reikt en aan de straatkant met een kerk piekt. Wat ik het mooist vind, is de gevel van de voormalige drukkerij (nu een restaurant voor ouderen): een kunstwerk van Marc Ruygrok over soberheid. Het raakt aan de roep om duurzaamheid. In een wijk waar architectuur geen rol speelt, was ik aangenaam verrast en heb er de eerste keer lang voor staan kijken.

Met honger van tafel opstaan’ (…) op de westgevel van ons project De Drukkerij (2017). Het is een door de afwezigheid van spaties en interpunctie geabstraheerde tekst van Baltasar Gracian, een 17e eeuwse Jezuïet en filosoof. Door de metafoor van eten die wordt gebruikt verwijst het kunstwerk zo niet alleen naar een van de huidige functies (restaurant), maar ook naar de gebruikers (paters Jezuïeten), en door de letterzetting naar de voormalige functie van het pand (drukkerij).’ (Bron: fb-pagina EVA-architecten, 24 mei 2019.)