De laatste ronde – Youp van ’t Hek

Daar zat ik dan in de Stadsschouwburg op zaterdagavond 3 februari 2024, bij Youp van ’t Hek. Niet direct mijn soort van humor. Was meer toeval, maar het werd een historische avond. Voor de grap had ik me op de wachtlijst laten plaatsen en ziedaar het lukte, ik had een ticket. De wachtlijsten in ons landje hebben dus wel degelijk zin. Zo zie je maar, had een eerste grap van Youp zelf kunnen zijn, die met zijn afscheidsvoorstelling De Laatste Ronde voor de laatste keer Nijmegen bezocht.  

De eerste echte grap van Van ’t Hek zelf ging, zoals wel vaker, over het versieren van een jonge vrouw aan de bar, met als resultaat de zelfspot: ‘Och opa, ga toch slapen!’ Of dit nu meteen het voorbeeld van een witte boomergrap was van een foute oom op een verkeerd verjaardagsfeest, ik weet het niet. Feit is wel dat Youp de laatste jaren niet meer unaniem op lovende kritieken kan rekenen. De oude komiek zou de voeling met de tijdgeest kwijt zijn en veel van zijn grappen worden als oudbakken beoordeeld. In die zin voelt hij de tijdgeest juist heel goed aan, met het gekozen moment voor De Laatste Ronde. Of zoals zijn vader scheen te zeggen: ‘Op tijd weg van het feestje’.

Genot om de oude meester te zien

Maar wat sommige critici ook beweren, het was een genot om de oude meester te zien. Het gemak waarmee hij de bomvolle schouwburgzaal bespeelt, zijn scherpte en gevatheid, het blijft uniek. Geen voorstelling van alleen maar schaterlachen, integendeel, veel ruimte voor taalhumor, plotselinge twists, filosofische momenten, kleine verhaaltjes en schetsen van ongemakkelijke situaties. Okay, op momenten een beetje ouderwets, te mainstream en te burgerlijk misschien. Maar met zijn gevoel voor actualiteit, gevatheid en juiste timing schuwt hij zijn publiek niet, we kregen er flink van langs. Dat we door te lang de hand op te houden voor coronasteun, uiteindelijk te moe waren om te klappen voor de zorg. Nog steeds voldoende ruimte voor geëngageerd vuur. En juist dat laatste werd door het publiek het minst geapprecieerd.

Foto © Bob Bronshoff (voorstelling Stadsschouwburg Haarlem)

Perceptie grappen veranderd

Opmerkelijk is hoe zijn publiekssamenstelling door de jaren heen veranderd is. Net als bij de Rolling Stones en Bruce Springsteen, hier ook ouders en grootouders met hun kinderen voor een leuk gezamenlijk avondje uit. De zaal is veranderd, zijn humor misschien nog niets eens zozeer, maar wel de perceptie van zijn grappen. Zo moest de jongere generatie worden uitgelegd wat Buckler was: alcoholvrij bier. ‘Jullie drinken tegenwoordig zo’n suikerbier, gatver…!’.

Mooiste momenten: reflecties

Ook de oplossing voor de bejaardenberg – gewoon laten afschieten door Willem Alexander en zijn vriendjes op de koninklijke jachtdomeinen – viel niet bij alle generaties even goed. En een Wildersgrap over het maken van de Hitlergroet bij de opkomst in het theater in Venlo, je voelde gewoon dat een deel van de zaal dacht: ‘Ja, maar er hebben toch meer dan tweeëneenhalf miljoen mensen democratisch op die man gestemd’. Tien jaar geleden zou de Stadsschouwburg ongetwijfeld om zo’n grap uit zijn voegen zijn gebarsten. ‘Reflecteren op de Grand Canyon die inmiddels tussen mij en de jongere generatie gaapt’ heet dat, aldus Youp in zijn programma. En juist dit reflecteren, het terugblikken op zijn carrière, zijn leven, dat gaf de mooiste momenten in deze show. 

Hiervoor gebruikte hij als rode draad de jaarlijkse etentjes met zijn vriend Klaas, die cum laude afstudeerde en nu als ongehuwde nachtwaker door het leven gaat. Wie is er nu echt geslaagd in het leven en in zijn carrière? De succesvolle cabaretier of de op het eerste gezicht mislukte nietsnut? ‘Wat zou mijn moeder van mij vinden?’

Foto © Bob Bronshoff (voorstelling Stadsschouwburg Haarlem)

Telefooncel

Een echt persoonlijke tint kreeg de voorstelling toen hij vertelde op zijn twaalfde Toon Hermans in Carré te hebben gezien. Op dat moment werd het zaadje geplant om komiek te worden. Hoe hij op zijn negentiende als jonge student in een telefooncel – ‘weten we nog wat dat is, een telefooncel?’ – aan zijn moeder meldde definitief voor het artiestenbestaan te kiezen. De telefooncel, waar hij tijdenlang in verbleef om zijn vriendinnetje te bellen, markeert zijn leven en carrière. Heel fraai uitgebeeld door op het einde van de voorstelling letterlijk in de telefooncel te verdwijnen, voor altijd... om zijn moeder nog één keer te bellen.

Historisch optreden

En zo werd het laatste optreden van Youp in Nijmegen heel fraai ingekleurd en historisch was het zeker. Op het allerlaatst, na het slotapplaus, bracht hij nog een persoonlijke groet. Dat hij altijd heel graag in Nijmegen en in deze schouwburg had gespeeld. Heel fijn publiek ook – vijftig jaar geleden al, toen hij er met cabaretgroep Nar stond met nauwelijks een bezoeker. En misschien was dat wel de leukste grap van de avond.

Youp is nog tot het eind van het jaar in diverse steden te bewonderen. Helaas alle voorstellingen uitverkocht. Maar weet, de wachtlijsten lonen in dit land, ook bij de schouwburg.