Waanzin met mate: Strange Darling versus Joker: Folie à deux
In Filmkrant betoogde Omar Larabi dat het Netflix Original-films ontbreekt aan visueel vernuft. Er zijn sinds 2015 zo’n zevenhonderd titels door Netflix geproduceerd, maar het aantal goede films is volgens hem beperkt, met het memorabele Roma (Alfonso Cuarón, 2018) als belangrijkste uitzondering. Terwijl televisieseries geprezen worden om hun filmische karakter, lijken de Netflix Original-films steeds meer op televisiefilms, aldus Larabi. Er wordt volgens hem te veel formulewerk gemaakt, met als opvallende, blijkbaar van hogerhand opgelegde conventie dat de films ‘midden in de actie’ beginnen.
Deze formule is ook van toepassing op Strange Darling van JT Mollner. Strikt genomen is dit een rechttoe-rechtaan slasher over een seriemoordenaar die op trektocht door Amerika allerlei slachtoffers maakt. De film doet denken aan de betere op VHS-video’s uitgebrachte werken uit de jaren tachtig, maar dan in een dusdanig modern jasje gestoken dat die geschikt is voor de Pathé-bioscopen, maar ook LUX programmeerde de film, als een van de weinige arthouse-theaters in Nederland.
In het begin kondigt de film aan dat die gedraaid is op 35mm (maar de projectie die ik zag was digitaal). Daarna krijgen we een tekst vooraf over een seriemoordenaar die tussen 2018 en 2020 dood en verderf zaaide, waarna de mededeling volgt dat de film zes hoofdstukken bevat. Vlak daarop krijgen we hoofdstuk 3. We vallen pardoes het verhaal binnen, in het heetst van de strijd, met een auto-achtervolging en geweerschoten. Gevolgd door hoofdstuk 5, en de kijker vraagt zich af: wat gebeurt er allemaal?
Dwaalsporen
Dat ga ik niet verklappen, want Strange Darling wordt niet voor niets aangeprezen als een film waarbij je bij voorkeur onvoorbereid moet instappen. In wezen wordt er een eenvoudig verhaal verteld, maar door de hoofdstukken dooreen te husselen, is de kijker de hele tijd aan het gissen. Wie voert wat uit, en waarom? Wie heeft er controle over de gebeurtenissen? Het wordt uiteindelijk allemaal kraakhelder, want nogmaals het verhaal op zichzelf is ongecompliceerd, zij het dat alles anders blijkt te liggen dan wat je op basis van eerst hoofdstuk 3, dan 5 en dan 1 verwacht.
Dat Strange Darling zulke gunstige recensies krijgt en hoog scoort op IMDb is te danken aan zijn vertelstructuur. De film speelt in op de behoefte aan ‘verrassende plotwendingen’. Hij vervult een drang om lekker te puzzelen, in de geest van programma’s als Wie is de Mol? Er worden dwaalsporen uitgezet om de kijker te misleiden, maar aan het eind betekent het navenant niets. Als u plezier beleeft aan dergelijke misleiding, dan kunt u naar Strange Darling gaan (wel 16+). Als u van genrefilms houdt, kunt u ook gaan, en zult u wellicht met mij zeggen: prima film, maar wel wat gekunsteld. Van mij had Mollners film ook chronologisch verteld mogen worden, alhoewel die dan wat traag op gang zou zijn gekomen, want de eerste twee hoofdstukken (in een auto en in een hotel) zijn best langdradig.
Als u van films houdt met de actrice Barbara Hershey, dan is ook dat een overweging. Ze heeft een (te) kleine rol, met name in hoofdstuk 4, maar Hershey is voor mij vastgeklonken aan de anekdote dat Nikolai van der Heijde haar in een film uit 1969 zag, en toen per se een film met haar wilde draaien. Dat lukte, Hershey speelde de hoofdrol in zijn in Friesland opgenomen Angela: Love Comes Quietly uit 1973. Omdat zij in die tijd dacht dat er een zeemeeuw in haar voortleefde, stond zij erop dat ze als Barbara Seagull op de aftiteling zou staan.
Firebrand en Poison
Verder een aantal films die een zekere ongerijmdheid in zich droegen. Dat Firebrand van Karim Aïnouz historisch allerminst accuraat was, stoorde mij geenszins. De film wil overduidelijk een feministische herschrijving zijn met als spil de zesde vrouw van de Britse koning Henry VIII, die heimelijk steun geeft aan een oude vriendin, een radicale predikante. Maar de film ontbrandt enkel wanneer Jude Law, die de rol van de koning met zijn zwerende been speelt, in beeld verschijnt. Hij geeft zo magnetisch invulling aan zijn rol dat hij alle aandacht naar zich toezuigt en ieder ander personage in zijn schaduw stelt – nou, vooruit op de papegaai Carlos na in een mini-rolletje. Voor zover Firebrand een interessant historisch drama is, dankt het dat paradoxaal genoeg aan het charisma van de wispelturige dwingeland in de film. Een feministische strekking met een grillige macho als grote attractie – dat is wat krom.
Poison van Désirée Nosbusch is gebaseerd op een zeer succesvolle theatertekst, Gif van Lot Vekemans, over twee ex-geliefden die elkaar jaren na de dood van hun zoon treffen. Ik heb nooit een van de vele toneeluitvoeringen van Gif gezien, maar ik las steeds dat die voorstellingen zeer imponeren. Is dat omdat de broeierige emoties zich ontzettend goed voor toneel lenen? Bij Poison kreeg ik het idee dat men vooral wilde voorkomen dat het larmoyant zou worden. Acteurs Tim Roth en Trine Dyrholm waren blijkbaar geïnstrueerd om ingehouden te spelen, vanuit het idee dat je in film niet zo groot kunt spelen als in het theater.
Je zou dus zeggen dat de filmmaakster de goede regiekeuzes maakt, omdat ze het verschil snapt tussen film en theater. En dus is het gelukkig geen schreeuwerig, maar een fijnbesnaard drama geworden. Maar op de een of andere manier wilde de film, die op Film by the Sea in Vlissingen de Award had gewonnen voor beste adaptatie, maar niet imponeren. En was het omdat de acteurs er zo goed in slaagden om ingetogen te acteren dat het ook wat vlakjes werd?
En tot slot Joker: Folie à deux van Todd Phillips. In de eerdere Joker-film van vijf jaar geleden, die indertijd de Gouden Leeuw in Venetië won, ontspoorde de getraumatiseerde en hevig gekrenkte Arthur Fleck volledig. In zijn gedaante van Joker, met zijn ongrappige grapjes, richt hij een bloedbad aan. In het vervolg zit hij in de gevangenis vanwege zijn vijf dodelijke slachtoffers, ook al meldt hij ons dat ze zijn moeder vergeten zijn mee te tellen.
We hebben scènes in de gevangenis en we hebben het rechtbankdrama. Er zitten wat taaie stukken in de film: Arthurs advocaat die aan hem het idee van persoonlijkheidsstoornis gaat uitleggen, want dat wil ze voor de verdediging gebruiken. De rechtbankscènes zijn trekkerig, totdat Arthur zelf het heft in handen neemt en, verkleed als Joker, zijn eigen raadsman gaat spelen. Zijn ondervraging van Gary Puddles is een spaarzaam hoogtepunt van de film. Verder zijn er wat onlogische dingen, zoals: Waarom blijven er buiten het gerechtsgebouw zulke massale steunbetuigingen voor meervoudig moordenaar Arthur? Plus: de gebeurtenis die plaats vindt als de juryvoorzitter het oordeel gaat voorlezen: tja.
Daadwerkelijk tussendoortjes
Maar in Joker: Folie à deux draait het vooral om zang en dans. In de gevangenis ontmoet Arthur Harleen Quinzel, gespeeld door Lady Gaga. Door haar welwillende opstelling is het voor Arthur, die altijd genegenheid heeft moeten ontberen in het leven, gelijk liefde op het eerste gezicht. En in zijn fantasie zingen en dansen ze wat af, samen of solo. Zelfs als op de televisie de voorspelling wordt gedaan dat hij de doodstraf krijgt: zingen en dansen. Als hij in de isoleercel is opgesloten: zingen en dansen.
Dat klinkt misschien vreemd voor een Joker-film, maar het wringt nauwelijks. Alleen was het wel teleurstellend dat het zingen en dansen nooit tot iets wezenlijks leidt. In een musical is het gebruikelijk dat een intermezzo iets teweegbrengt. Is er een crisis op het vlak van het verhaal, dan vloeit daar dankzij het zingen en dansen een oplossing uit voort. Of het wordt omgedraaid, zoals in Dancer in the Dark (Lars von Trier, 2000), ruim 24 jaar geleden de openingsfilm van LUX. Elke keer als Björk een ritme uit haar omgeving tot een muzikaal nummer verheft, gaat het van kwaad tot erger en komt ze al dromend in een slechtere werkelijkheid terecht. Maar in Joker: Folie à deux niets van dat alles. Haal de zang- en dansintermezzo’s eruit, en het blijft min of meer dezelfde film. Daardoor zijn de optredens weinig meer dan daadwerkelijk tussendoortjes. Best leuk hoor, Lady Gaga die Close to You van The Carpenters zingt, of Joaquin Phoenix die Jacques Brel imiteert. Er is wellicht één uitzondering, en dat is het duo-optreden met To Love Somebody van The Bee Gees, maar dat is dan enkel omdat het een hint bevat naar de afloop van de film. De ondertitel heet Folie à deux, oftewel ‘waanzin met z’n tweeën’. Was het maar zo gek. Ik vond het eerder ‘waanzin met mate’.
