IFFR 2025 – SSIFF 2024

Filmfestivals lijken tegenwoordig op elkaar, ook komen er steeds meer bij. Om je in dit doolhof wegwijs te maken neemt Ugenda je dit keer bij de hand. Geen spoorboekje maar een aantal tips voor wat houvast in het toch al hectische moderne bestaan.

Deze week gaat het grote filmfestival van Rotterdam, IFFR 2025 van start. Vandaag kwam ik er ineens achter dat het op de kop af 45 jaar geleden is dat ik mijn eerste bezoek bracht aan het festival. Mijn eerste filmervaring in Rotterdam was meteen legendarisch. Tijdens het mysterieuze meesterwerk Stalker van Andrej Tarkovski viel ik in slaap; pas bij het bereiken van ‘De Zone’ in die filmreis ontwaakte ik weer.

Overigens heb ik later vaker zo’n hallucinerende filmervaring meegemaakt. Zeker bij de favoriete regisseurs Bela Tarr en Lav Diaz, die hun hand er niet voor omdraaien om producties te maken die vier of vijf uur duren. De laatste heeft zelfs een keer gezegd dat het juist de cinemaervaring versterkt als je even wegdommelt of pauzeert voor een drankje of een sanitaire stop.

Tegenwoordig lijkt er een kentering gaande op de internationale filmfestivals; er is minder ruimte voor de ellenlange filmwerken. Er is zelfs sprake van een toenemende aandacht voor de korte film. Ook in Rotterdam is er een overvol aanbod aan shorts. En dan moet het komende toonaangevende Go Short begin april in ons Nijmegen nog starten. De concurrentie wordt alleen maar groter.

SSIFF 2024, toch net een tikkeltje beter

Dat ook IFFR last heeft van concurrentie door een toename van festivals moge duidelijk zijn. Gelijktijdig is er bij onze zuiderburen in Oostende een filmfestival met deels een identiek programma. In Göteborg is op dit moment de 48^ste editie van het filmfestival en over 14 dagen begint de Berlinale in Berlijn.

Overal hetzelfde euvel, veel films, te veel films, door de bomen zie je het bos niet meer. En al die festivals lijken ook nog eens op elkaar met gelijksoortige bijprogramma’s en discussies. Dan mag Vanja Kaludjercic, de directeur van het Rotterdamse festival wel beweren dat ‘IFFR sinds 1972 een plek is voor gedurfde creativiteit, waar het onverwachte een thuis vindt… waar het vrij is om te experimenteren, grenzen te verleggen en waarheden te verkondigen die vaak onverteld blijven!’

Mooie woorden, maar de werkelijkheid is een andere; ook IFFR is anno 2025 een doodgewoon filmfestival dat al lang niet meer uniek en leidend is in de wereld van de cinema.

Dat werd helemaal duidelijk toen ik eind vorig jaar in San Sebastian het internationale filmfestival SSIFF bezocht. Artistiek en inhoudelijk beslist niet minder, integendeel. Meer grote namen uit de cinemawereld die ook nog eens gemakkelijk aanspreekbaar zijn. En dan heb ik het nog niet eens over het kwalitatief betere eten en drinken.

Mijn tips voor IFFR 2025

Tip nummer 1 is meteen de terechte grote winnaar van SSIFF 2024, bekroond met de Golden Shell, Tardes de Soledad van Albert Serra. Een hypnotiserend portret vol spanning, drama en geweld over het stierenvechten. Serra – van huis uit helemaal geen documentairemaker en bekend door zijn provocatieve werk Pacification en Liberte – maakt hier een indringend portret van de beroemde Peruviaanse torero Andres Roca Rey en zijn entourage. Een strak vormgegeven portret, met beelden vol poëzie en een magistrale soundscape met direct opgenomen geluid.

Dat laatste, het briezen van de stier, de aanmoedigingen en het commentaar, verhoogt de spanning en maakt de angst in de arena voelbaar. Doordat de actiescènes met meerdere camera’s gedraaid zijn, lijkt alles wel geënsceneerd. Datzelfde geldt voor de verstilde momenten in de hotelkamers en kleedkamers. De vergelijking met Safari uit 2016 van Ulrich Seidl doet zich hier gelden. Niet toevallig ook de voorzitter van de jury in San Sebastian. Haast je om deze poëzie van bloed te zien want ik betwijfel of dit unieke portret de Nederlandse cinema ooit mag en kan bereiken. Zelfs in San Sebastian was er protest van dierenactivisten.

Tip nummer 2 is Le Dernier Souffle (Last Breath), een filosofisch drama van de inmiddels 91-jarige Costa-Gravas, in 1969 al Oscar-winnaar met zijn politieke thriller Z. In Le Dernier Souffle bespiegelt hij op unieke wijze het thema van de dood en het naderende einde.

Een schrijver/filosoof komt in contact met een arts en samen maken ze een delicate reis langs het levenseinde en de doodwens van een aantal patiënten. Cinema van hoge kwaliteit met zowel een lach als een traan, niet in het minst door de aanwezigheid van grote actrices als Charlotte Rampling, Angela Molina en Francoise Lebrun. Gelijktijdig ook confronterend, immers bij hen zijn de jaren gaan tellen, net zoals bij mij na 45 jaar filmfestivalbezoek.

Tip nummer 3 en wat je eigenlijk beslist niet mag missen -maar natuurlijk uitverkocht is- is The Big Talk, het publieksgesprek met de Canadese avant-garde cineast Guy Maddin en de grote ster Cate Blanchett. Dat deze laatste het festival bezoekt mag toch met recht een sensatie genoemd worden. Een van de allergrootste filmsterren van dit moment die in Rotterdam komt praten over ‘de rol van de filmfestivals en de blijvende kracht van de korte film’. In San Sebastian was zij overigens ook, maar dat alleen om te poseren voor de mooie festivalposter en om een Special Award in ontvangst te nemen.

De film die erbij hoort Rumours, een satire op de wereldpolitiek waarin zeven wereldleiders verdwalen in een mistig bos, kun je rustig overslaan. Zelfs met Cate Blanchett als Frau Merkel is dit een melig en verouderd aandoend werk. Elke vergelijking -ook al wordt die gemaakt- met Bunuel’s klassieke klucht en afrekening met de politieke klasse Le Charme discret de la Bourgeoisie, gaat mank. En laten we eerlijk zijn, sinds Trump zijn we allemaal verdwaald in het mistige bos.

Met weemoed denk ik daarom terug aan mijn eerste bezoek, ik was nog zo jong dat ik in korte broek liep? Nee hoor grapje, maar dat deed destijds wel de Beierse cultregisseur Herbert Achternbusch, hij stond altijd in Lederhosen straalbezopen aan de bar.

Wil je niks missen en heb  geen tijd of zin om naar Rotterdam af te reizen, ga dan naar Festival Favorites 2025 in Lux en maak je eigen festivalherinneringen.

Festival Favorites 2025

Op 15 en 16 februari kunnen we weer naar de Festival Favorites van LUX, een klein festivalletje op zaterdag of zondag, met de bekendere titels van de afgelopen filmfestivals als Cannes, Venetië en San Sebastian.

Vier of vijf titels op een dag zien geeft toch meteen de atmosfeer van een echt filmfestival. Moeilijk kiezen? Geen nood, de gemiste filmtitels zijn later in het seizoen weer in LUX te zien.

Mijn tips zijn: Memoir of a Snail en het Britse drama van Mike Leigh Hard Truths.

De eerste film is een meesterlijke stop-motion animatiefilm voor volwassenen. Een tweeling komt per toeval bij compleet verschillende pleeggezinnen terecht. Een tragisch begin en een leven vol tegenslagen, maar toch blijft hun band via brieven in stand. Ondanks alles ook een vrolijke en optimistische film. ‘Ook verloren zielen hebben nog kans op geluk’, lijkt de Australische maker Adam Elliot hiermee te willen zeggen.

Dat geluk is in de tweede film, Hard Truths, nauwelijks nog te vinden in het leven van Patsy, een door depressie getormenteerde vrouw die niet meer in staat is tot ‘normale communicatie’ met haar omgeving. Ondanks het zware thema weet de oude meester Mike Leigh ook hier lichtheid in het verhaal te houden en bovenal compassie te tonen voor deze Patsy, die grandioos vertolkte rol van Marianne Jean-Baptiste. Ik sprak met haar in San Sebastian en kom er later nog eens uitgebreid op terug, als de film 6 maart in première gaat.