Beyond Sleep: Slechts op momenten best saai ***
Regisseur Boudewijn Koole neemt een ambitieuze taak op zich: de verfilming van een stuk nationaal erfgoed, W.F. Hermans’ roman Nooit meer slapen uit 1966. Een ondankbare taak ook, want hoe krijg je een literaire klassieker goed verfilmd?
DISCLAIMER: Recensent Ruud heeft twee jaar eerder Nooit meer slapen van W.F. Hermans gelezen. Hij respecteert de literaire status van de roman, maar heeft er verder weinig mee.
Een Nederlander betreedt de Noorse fjell, een bergachtig landschap met porties rotsen en grassen. Alfred Issendorf (Reinout Scholten van Aschat) wil geoloog worden, net als zijn overleden vader. Als hij diens these kan bewijzen, wacht hem eeuwige roem. Want wat nou als die gaten in de fjell niet door ijs zijn veroorzaakt, maar door meteorietinslagen? Al snel blijkt deze houterige Hollander echter niet op zijn plek ten noorden van de poolcirkel.
Innerlijk
Het is een ambitieuze taak die Boudewijn Koole, regisseur van het gewierookte jeugddrama Kauwboy, op zich neemt. En een ondankbare, want hoe kun je een literaire klassieker goed verfilmd krijgen? Dat doe je bijna altijd fout, voor zowel fans als haters. Maar je moet het deze jonge held nageven: hij maakt zich er goed vanaf. Koole houdt zich in de openingsfilm van het Internationaal Film Festival Rotterdam 2016 goed aan het boek en brengt toch zijn eigen accenten aan.
Een groot verschil is de vertelwijze. Hermans sprak in zijn roman vanuit de innerlijke belevingswereld van Alfred. In deze bewerking had Koole die kunnen weergeven met een voice-over, maar hij houdt het bij beelden. De geologiestudent klungelt zich een weg door het landschap. De enige, spaarzame, voice-overs zijn herinneringen. Toch is er een elegante oplossing gevonden om Alfreds gedachten te verwoorden: hij praat soms in zichzelf.
Isolatie
De casting van de hoofdpersoon is een grote verdienste van de makers. Alfreds houterige Engels is overtuigend en hij vergroot zijn rol als buitenstaander schitterend uit. Vooral de manier waarop hij tegen zichzelf mompelt past perfect: bijna kinderlijk. Alfred wordt er extra kwetsbaar van.
En wie had kunnen denken dat Scholten van Aschat zo'n talent had voor slapstick? Sommige momenten zit Alfred in een diep dal van lulligheid, en flikt hij toch iets om het nog erger te maken. Hij glipt van een rots of laat zijn kompas in een spleet vallen. De komische timing waarmee dat gebeurt, verzacht de situatie en maakt het extra makkelijk om je met de hoofdpersoon te identificeren.
In between
Het zijn die kleine momenten waar de film het van moet doen. In Nooit meer slapen gebeurt eigenlijk al bar weinig, Beyond Sleep neemt geen risico om het verhaal uit te breiden. Het is eerder afgeslankt, tot alleen dat wat er op de fjell gebeurt. Maar waar het boek ronduit vervelend is, is de film slechts op momenten best saai. En dat is een verdienste.
Beyond Sleep heeft niet de rauwheid van Kauwboy, waarmee Koole flink in de prijzen viel. Het is ook geen groots gelikt epos. Het hangt ertussenin. En dat wringt uiteindelijk wel een beetje. Eigenlijk laat de regisseur hiermee zien wat hij in potentie kan, zonder het in de film zelf waar te maken. Volgende keer beter, dat is zeker.
